21η Απριλίου 1967: Πως έγινε το πραξικόπημα; Το σχέδιο και η επιχείρηση των Συνταγματαρχών για να καταλάβουν την εξουσία
Λίγοι γνωρίζουν σήμερα ότι οι Συνταγματάρχες είχαν αρχικά ορίσει την 25η Μαρτίου 1967 ως την ημέρα του πραξικοπήματος. Η ιδέα ανήκε στον Γεώργιο Παπαδόπουλο και έτυχε θερμής υποστήριξης από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.
Ωστόσο, σε μια συνάντηση στις αρχές Μαρτίου, ο Στυλιανός Παττακός εξέφρασε την ανησυχία ότι, παρά την πρόοδο στην στρατολόγηση αξιωματικών, ο αριθμός των αρμάτων μάχης στο Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων στο Γουδί ήταν ανεπαρκής και τα υπάρχοντα ακατάλληλα. Ο ίδιος ανέλαβε να επιλύσει το πρόβλημα, πείθοντας τον αρχηγό ΓΕΣ, στρατηγό Σπαντιδάκη, να μεταφέρει άρματα από τη Βόρεια Ελλάδα με το πρόσχημα της συμμετοχής τους στην παρέλαση.
21η Απριλίου 1967: Πως έγινε το πραξικόπημα;
Παρά τις αρχικές του αντιρρήσεις, ο Σπαντιδάκης πείστηκε τελικά από τον Παπαδόπουλο, ο οποίος του εξήγησε ότι τα άρματα δεν προορίζονταν μόνο για την παρέλαση αλλά και για μια «άλλη δουλειά», και υπέγραψε τη σχετική διαταγή.
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα άρματα παρέμειναν στο στρατόπεδο του Γουδί μετά την παρέλαση. Προηγουμένως, οι συνωμότες είχαν μεθοδεύσει τη μετάθεση βασικών αξιωματικών στην περιοχή της Αττικής. Αυτό επιβεβαιώνεται από μια αποχαρακτηρισμένη έκθεση της CIA με ημερομηνία 7 Μαρτίου 1966, η οποία κατέγραφε λεπτομερώς τις μετακινήσεις των αξιωματικών που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Συγκεκριμένα, η έκθεση ανέφερε τις πρόσφατες τοποθετήσεις στην Αττική των Κ. Παπαδόπουλου, Δ. Σταματελόπουλου, Α. Μέξη, Ι. Λαδά, Δ. Ιωαννίδη, Θ. Πατσούρου, Μ. Ρουφογάλη και Α. Λέκκα, όλοι τους αντισυνταγματάρχες και μέλη της συνωμοτικής ομάδας.
Με αυτές τις μεταθέσεις και την εξασφάλιση των αρμάτων μάχης, δήθεν για την παρέλαση, οι πραξικοπηματίες είχαν πραγματοποιήσει τις δύο πρώτες στρατηγικές κινήσεις που θα οδηγούσαν στην ανατροπή της δημοκρατίας τη νύχτα της 21ης Απριλίου.
Ακολούθησαν και άλλες ενέργειες προς την ίδια κατεύθυνση.
Λίγους μήνες νωρίτερα, ο αρχηγός του ΓΕΣ, Γ. Σπαντιδάκης, είχε αναθέσει στον συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο να εκπονήσει ένα αναλυτικό «Σχέδιο ενέργειας των μονάδων λεκανοπεδίου Αττικής», συμπληρωματικό του υπάρχοντος σχεδίου «Προμηθεύς». Ο Παπαδόπουλος συνεργάστηκε στενά με τον συνταγματάρχη Ν. Μακαρέζο, διευθυντή του Α’ Κλάδου της ΚΥΠ και στενό του φίλο.
Οι δύο αξιωματικοί απέκτησαν την εξουσιοδότηση να καλούν διοικητές μονάδων και να ενημερώνονται λεπτομερώς για την ετοιμότητα και τις δυνατότητες αντίδρασης των στρατιωτικών σχηματισμών σε διάφορες έκτακτες καταστάσεις, όπως φυσικές καταστροφές, κοινωνικές αναταραχές και πιθανή κομμουνιστική απειλή.
Το σχέδιο ήταν άκρως απόρρητο και υποτίθεται ότι το γνώριζαν μόνο ο αρχηγός του ΓΕΣ και οι δύο συντάκτες του. Ωστόσο, ο Παπαδόπουλος το κοινοποίησε και στον Σ. Παττακό κατά τη διάρκεια μιας από τις συχνές τους συναντήσεις.
Ο Παττακός ενθουσιάστηκε με αυτό το «εργαλείο», το οποίο θεωρούσε πολύτιμο για τα σχέδιά τους. Στις αρχές Απριλίου, στα σχέδια των συνωμοτών μυήθηκε και ο Γ. Ζωιτάκης, ο οποίος αρχικά εξέφρασε αντιρρήσεις, τονίζοντας την ανάγκη σεβασμού της ιεραρχίας και υποστηρίζοντας ότι η ηγεσία του κινήματος έπρεπε να ανήκει στον αρχηγό του ΓΕΣ και να είναι ενήμερος ο βασιλιάς. Τελικά, συμφώνησε αφού έλαβε διαβεβαιώσεις ότι θα ενημέρωναν τον αρχηγό ΓΕΣ.
Στις 12 Απριλίου, το κέντρο της Αθήνας συγκλονίστηκε από σοβαρά επεισόδια μεταξύ οικοδόμων και αστυνομίας, με τραυματισμούς δεκάδων ανθρώπων. Ο υπουργός Δημόσιας Τάξης χαρακτήρισε τα γεγονότα ως «γενική δοκιμή» σκοτεινών δυνάμεων, ενώ ο Τύπος κατηγόρησε την ΕΔΑ και την Ένωση Κέντρου.
Η Κυριακή 16 Απριλίου ήταν μια κρίσιμη ημέρα. Ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός συνέταξε μια αναφορά πέντε αντιτύπων, αναλύοντας την πολιτική κατάσταση και καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση, δεχόμενη συνεχείς επιθέσεις από τους ίδιους τους εκπροσώπους της.
Την ίδια ημέρα, δέχτηκε στο γραφείο του διοικητές άλλων μονάδων της Αττικής που είχε προσκαλέσει. Ο συνταγματάρχης Α. Μπρούμας συμφώνησε με την ανάγκη στρατιωτικής παρέμβασης, θέτοντας ως προϋπόθεση τη σύμφωνη γνώμη και την καθοδήγηση του βασιλιά.
Ο ταγματάρχης Κ. Κομπόκης, διοικητής της Μονάδας Καταδρομών στο Μεγάλο Πεύκο, αν και συμφωνούσε με την ανάγκη παρέμβασης, εξέφρασε ηθικές επιφυλάξεις λόγω των οικογενειακών του δεσμών με τη βασιλική οικογένεια και ζήτησε χρόνο για να σκεφτεί. Ο Παττακός του έδωσε ένα αντίγραφο της αναφοράς του, ζητώντας του να την παραδώσει στον Κωνσταντίνο μετά από τρεις ημέρες και να κανονίσει μια συνάντηση μαζί του. Η επιστολή αυτή δεν έφτασε ποτέ στον βασιλιά και καμία συνάντηση δεν πραγματοποιήθηκε.
Αντίθετα, ο συνταγματάρχης Ν. Ντερτιλής δήλωσε έτοιμος να θέσει σε κίνηση το Τάγμα του αμέσως, ακόμη και χωρίς διαταγή.
Το ίδιο απόγευμα, ο Παπαδόπουλος ενημερώθηκε από τον Παττακό για τις εξελίξεις. Μετά από συζήτηση, συμφώνησαν να δράσουν το βράδυ της Πέμπτης, 20 Απριλίου, και ο Παττακός όφειλε να συναντήσει τον αρχηγό ΓΕΣ, Γ. Σπαντιδάκη, σε μια ύστατη προσπάθεια να τον πείσει να ηγηθεί του πραξικοπήματος, ενώ θα επιδίωκε και συνάντηση με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Π. Παπαληγούρα, για να ζητήσει την αναβολή των εκλογών.
Στη συνάντηση με τον Σπαντιδάκη, ο Παττακός προσπάθησε να τον πείσει για την αναγκαιότητα στρατιωτικής κινητοποίησης για τη «σωτηρία» της Ελλάδας, αλλά ο Σπαντιδάκης τον έδιωξε οργισμένος, απειλώντας τον ίδιο και όποιον άλλον είχε παρόμοιες σκέψεις με αυστηρές συνέπειες.
Αξίζει να σημειωθεί η στενή φιλία και συνεργασία των δύο ανδρών, οι οποίοι κατάγονταν από το Ρέθυμνο και είχαν κοινή δράση κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Κατοχής.
Μετά την αποτυχία της συνάντησης, ο Παττακός ενημέρωσε τον Παπαδόπουλο και τον Μακαρέζο, οι οποίοι περίμεναν σε ένα καφενείο. Ο Παπαδόπουλος, παρά την αποτυχία, αποφάσισε να προχωρήσουν μόνοι τους.
21η Απριλίου 1967: Πως έγινε το πραξικόπημα;
Το επόμενο βήμα ήταν η συνάντηση με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, για την οποία αρχικά ο Παπαδόπουλος ήταν αρνητικός, αλλά ο Παττακός επέμεινε λόγω της επικείμενης αναχώρησης στρατιωτικών δυνάμεων από την Αττική, γεγονός που θα αποδυνάμωνε τα σχέδια των συνωμοτών. Τελικά, ο Παπαδόπουλος συμφώνησε στην ανάγκη της συνάντησης.
Στη συνάντηση με τον υπουργό Παπαληγούρα, ο Παττακός έθεσε το ζήτημα της ακύρωσης των εκλογών για την αποφυγή αιματοχυσίας, αλλά έλαβε μια αόριστη απάντηση.
Λέγεται ότι αυτή η συνάντηση οδήγησε σε επείγουσα σύσκεψη της «μεγάλης χούντας» των στρατηγών υπό τον αρχηγό ΓΕΣ, Γρ. Σπαντιδάκη.
Την επόμενη ημέρα, μετά την άρνηση των Σπαντιδάκη και Ζωιτάκη να ηγηθούν του κινήματος, ο Παττακός προσπάθησε να πείσει τον αντιστράτηγο Οδυσσέα Αγγελή, ενώ ο Παπαδόπουλος, ο Μακαρέζος και ο Ρουφογάλης συνέτασσαν κατάλογο υποψηφίων για θέσεις μετά το πραξικόπημα. Ωστόσο, και ο Αγγελής αρνήθηκε.
Παρά την αρχική του άρνηση, ο Οδυσσέας Αγγελής κατέληξε αργότερα να γίνει αρχηγός του ΓΕΣ και θεωρείται ένας από τους πρωταγωνιστές της Χούντας.
Στις 18 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη όπου ο Παπαδόπουλος εξελέγη παμψηφεί αρχηγός του «επαναστατικού συμβουλίου». Συζητήθηκαν λεπτομερώς τα διαγγέλματα, οι συλλήψεις, η ενημέρωση των ξένων κυβερνήσεων και η «επαναστατική διακήρυξη».
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι πρωταίτιοι προσευχήθηκαν στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας στο Χαλάνδρι.
Στην επόμενη σύσκεψη, στις 19 Απριλίου, σχεδιάστηκαν λεπτομερώς οι κινήσεις κάθε αξιωματικού, με την κόρη του Παττακού να δακτυλογραφεί τα κείμενα. Στη συνέχεια, οι πρωταίτιοι μετέβησαν στο σπίτι του αντισυνταγματάρχη Μιχάλη Μπαλόπουλου, όπου μετά την ενημέρωση για την άρνηση των Ζωιτάκη και Σπαντιδάκη, ο Παπαδόπουλος έλαβε την τελική απόφαση: η ώρα «μηδέν» ορίστηκε για τις 2.00 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου.
Την επομένη, η σύζυγος του διευθυντή του γραφείου του Σπαντιδάκη δέχτηκε ένα ανώνυμο τηλεφώνημα για επικείμενη σύλληψη του συζύγου της. Ο Σπαντιδάκης ρώτησε τον Παπαδόπουλο, ο οποίος τον καθησύχασε. Το ίδιο έκανε και ο Π. Πανουργιάς με τον Παττακό.
Στη σύσκεψη της «μεγάλης χούντας», ο Σπαντιδάκης εξουσιοδοτήθηκε να ενημερώσει τον βασιλιά για την πρόθεσή τους να παρέμβουν νωρίτερα από τις εκλογές. Φεύγοντας, ζήτησε από τους υπόλοιπους να δεσμευτούν ότι δεν θα κινηθούν εκείνο το βράδυ.
Ο Ζωιτάκης, μέλος και των δύο ομάδων, τηλεφώνησε στον Μακαρέζο, ενημερώνοντάς τον για τη δέσμευσή του προς τον Σπαντιδάκη να μην κινηθούν εκείνο το βράδυ, προτείνοντας αναβολή του πραξικοπήματος για ένα εικοσιτετράωρο.
Παρά την αρχική δυσπιστία προς τον Ζωιτάκη, ο Παπαδόπουλος βρήκε μια λύση: του είπαν ότι το πραξικόπημα αναβάλλεται και σχεδίαζαν να τον μεταφέρουν μετά την έναρξή του στο Πεντάγωνο για να δώσει σήμα στη Θεσσαλονίκη, διασφαλίζοντας έτσι ότι θα τηρούσε την υπόσχεσή του, χωρίς να γνωρίζει τις πραγματικές εξελίξεις.
Γεώργιος Παπαδόπουλος: Ο άγνωστος αδερφός και τα μεγάλα σκάνδαλα επί Χούντας
21η Απριλίου 1967: Πως έγινε το πραξικόπημα; Το σχέδιο
Στο βιβλίο του, ο Νίκος Μακαρέζος σκιαγραφεί με λεπτομέρεια το επιχειρησιακό σχέδιο που τέθηκε σε εφαρμογή από τους συνταγματάρχες τη νύχτα της 21ης Απριλίου 1967, οδηγώντας στην κατάλυση της δημοκρατίας:
Με το σύνθημα, οι προωθημένες μονάδες όλων των επίλεκτων σχηματισμών άνοιξαν τις πύλες των στρατοπέδων και κινήθηκαν ταχύτατα προς τους προκαθορισμένους στόχους.
Παράλληλα, διακόπηκαν άμεσα οι τηλεφωνικές συνδέσεις εντός και εκτός των πόλεων, ουσιαστικά παραλύοντας το τηλεφωνικό δίκτυο ολόκληρης της χώρας.
Οι ομάδες που είχαν αναλάβει την προληπτική σύλληψη πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων, έχοντας ήδη καταλάβει θέσεις έξω από τις κατοικίες τους, πραγματοποίησαν ταυτόχρονες εφόδους.
Στο στρατόπεδο του Πενταγώνου, με πρόφαση άσκηση, άνδρες της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΕΣΑ) διείσδυσαν και ακινητοποίησαν τους φρουρούς από τα μέσα, καταλαμβάνοντας τις πύλες.
Το ασύρματο δίκτυο του στρατού τέθηκε προσωρινά εκτός λειτουργίας με την επιβολή «σιγής ασυρμάτου» στις επικοινωνίες του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ), αποκόπτοντάς το από τις επικοινωνίες με τις Στρατιές, τα Σώματα Στρατού και άλλες μονάδες.
Αμέσως μετά την εξασφάλιση του ελέγχου του Πενταγώνου και της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Εσωτερικού και Νήσων (ΑΣΔΕΝ), οι μεγάλες στρατιωτικές μονάδες σε όλη την Ελλάδα τέθηκαν σε κίνηση, εφαρμόζοντας το σχέδιο «Προμηθεύς».
Σύμφωνα με τον Νίκο Μακαρέζο, οι δυνάμεις που έδρασαν στην Αθήνα τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου ήταν οι εξής:
-Το Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων, υπό τη διοίκηση του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού, διέθετε 2.500 άνδρες και σημαντικό αριθμό αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων, εκτελώντας συνολικά 26 αποστολές.
-Το Τακτικό Συγκρότημα 521 Τάγματος Πεζικού, με διοικητή τον ταγματάρχη Ν. Ντερτιλή, είχε ως στόχο την εξουδετέρωση του αρχηγείου της ΑΣΔΕΝ, της ανακτορικής φρουράς και των Παλαιών Ανακτόρων.
-Το Τακτικό Συγκρότημα 572 Τάγματος Πεζικού, υπό τον αντισυνταγματάρχη Α. Μέξη, ανέλαβε την κάλυψη των νοτιοδυτικών και δυτικών εισόδων της Αθήνας και στη συνέχεια την αντικατάσταση τμημάτων του 521 Τ/Π στους λόφους της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, εξασφαλίζοντας σύνδεση με τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
-Το Τακτικό Συγκρότημα 505 Τάγματος Πεζικού, με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Κ. Παπαδόπουλο, παρείχε ενισχύσεις και παρέμεινε στην περιοχή του Πενταγώνου ως εφεδρεία.
-Η 2η Μοίρα Αλεξιπτωτιστών, υπό τον ταγματάρχη Γ. Κωνσταντόπουλο, κατέλαβε και εξασφάλισε το Πεντάγωνο, ενώ παράλληλα κατέλαβε οκτώ κέντρα του ΟΤΕ και συμμετείχε στη σύλληψη προσωπικοτήτων.
-Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, με διοικητή τον Δ. Ιωαννίδη, κάλυψε τις βόρειες εισόδους της Αθήνας και έλεγξε στρατηγικά σημεία, διατηρώντας τμήμα ως εφεδρεία.
-Η ΕΣΑ, υπό τον συνταγματάρχη Ι. Λαδά, άνοιξε τις πύλες του Πενταγώνου και συγκρότησε 56 ομάδες σύλληψης.
-Το Τακτικό Συγκρότημα Πειραιώς, ενισχυμένο με τεθωρακισμένα, ανέλαβε τον έλεγχο του διοικητικού κέντρου του Πειραιά και ζωτικών στόχων, διακόπτοντας τις συγκοινωνίες.
-Το Μεικτό Απόσπασμα «ΑΕΤΟΣ», υπό τον συνταγματάρχη Α. Λέκκα, περικύκλωσε και απομόνωσε τα ανάκτορα στη Δεκέλεια.
Όλες οι μονάδες ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στις αποστολές τους, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τις ελάχιστες απρόβλεπτες καταστάσεις. Ιδιαίτερη σημασία είχε η επιχείρηση διακοπής των επικοινωνιών, η οποία υλοποιήθηκε από ειδικές ομάδες που απέκοψαν τις τηλεφωνικές και ασύρματες επικοινωνίες του στρατού, της αστυνομίας, της χωροφυλακής, των ανακτόρων και των ξένων πρεσβειών. Επιπλέον, μια ισχυρή μηχανοκίνητη και τεθωρακισμένη δύναμη παρέμεινε σε εφεδρεία.
Χρήστος Παπαπαδόπουλος: Ο γιος του δικτάτορα που «εξαφανίστηκε»
21η Απριλίου 1967: Πως έγινε το πραξικόπημα;
Στις 01:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου, οι συνωμότες είχαν πάρει τις θέσεις τους, αναμένοντας το καθορισμένο σήμα. Με το χτύπημα του τηλεφώνου, δόθηκε το έναυσμα για την έναρξη του πραξικοπήματος. Ομάδες αξιωματικών, ακολουθώντας τις οδηγίες, επισκέφθηκαν τις οικίες συναδέλφων τους που θεωρούνταν απαραίτητοι για την επιχείρηση ή δυνητικά επικίνδυνοι. Με το πρόσχημα επικείμενων κομμουνιστικών ταραχών και με την εντολή των ανωτέρων τους, τους οδήγησαν είτε στο Επιτελείο είτε σε άλλες στρατιωτικές μονάδες. Με αυτόν τον τρόπο, πολλοί αξιωματικοί τέθηκαν εκτός μάχης, ενώ άλλοι, χωρίς να γνωρίζουν τις πραγματικές προθέσεις, συνέδραμαν τους πραξικοπηματίες.
Στις 01:45, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Νικόλαος Μακαρέζος και ο Ιωάννης Λαδάς ανέμεναν έξω από τη βόρεια πύλη του Πενταγώνου, επιβαίνοντες σε ένα αυτοκίνητο Όπελ με οδηγό έναν ταξίαρχο της Αεροπορίας, τον Σκαρμαλιωράκη. Παρέμειναν εκεί για ένα τέταρτο της ώρας.
Στις 02:00 ακριβώς, ένας λοχαγός της ΕΣΑ, ο Ζουμπουλάκης, έφτασε στην πύλη με σκοπό να εξουδετερώσει τον φρουρό. Ο σκοπός έδωσε το σύνθημα «Αλτ», αλλά εκείνοι συνέχισαν την πορεία τους. Ο φρουρός πυροβόλησε στον αέρα, αλλά αμέσως ακινητοποιήθηκε. Η πύλη άνοιξε και το Όπελ εισήλθε στον χώρο του Πενταγώνου.
Οι πραξικοπηματίες κατευθύνθηκαν στο γραφείο του αρχηγού του ΓΕΣ, αντιστράτηγου Σπαντιδάκη.
Την ίδια στιγμή, άρματα μάχης είχαν ξεκινήσει από το Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων στο Γουδί, με κατεύθυνση τους προκαθορισμένους στόχους.
Στις 02:30, το Πεντάγωνο βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Β’ Μοίρας Καταδρομών. Λίγο αργότερα, έφτασε ο Γρηγόριος Ζωιτάκης, ο οποίος οδηγήθηκε στο γραφείο του Παπαδόπουλου. «Στρατηγέ μου, πρέπει να σας ζητήσω συγγνώμη για αυτό που έγινε», του είπε ο Παπαδόπουλος, εξηγώντας ότι η ενέργειά τους είχε ως στόχο να τον προστατεύσουν, δεδομένου ότι είχε δώσει τον λόγο της στρατιωτικής του τιμής. Υποστήριξε ότι, αν τους είχε ανακοινώσει την πρόθεσή τους να προχωρήσουν, ήταν βέβαιοι για τη συγκατάθεσή του, αλλά δεν ήθελαν να τον θέσουν στη θέση να παραβεί τον λόγο του.
Ο Ζωιτάκης τηλεφώνησε στη Θεσσαλονίκη και έδωσε εντολή για την ενεργοποίηση του σχεδίου «Προμηθεύς» στην περιοχή του Γ’ Σώματος Στρατού. Παράλληλα, σε όλες τις μονάδες της Αττικής, αξιωματικοί που συμμετείχαν στη συνωμοσία κατέλαβαν τα τηλεφωνικά κέντρα, διακόπτοντας τις επικοινωνίες.
21η Απριλίου 1967: Πως έγινε το πραξικόπημα;
Τα ανάκτορα Τατοΐου είχαν ήδη περικυκλωθεί από τεθωρακισμένες δυνάμεις υπό τον ταγματάρχη Λέκκα. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, που βρισκόταν εντός, κατάφερε να επικοινωνήσει μέσω ασυρμάτου με τον Αμερικανό πρέσβη Φίλιπ Τάλμποτ. Λίγο αργότερα, ένας απεσταλμένος του πρέσβη, ένας αξιωματικός του αμερικανικού στρατού, έφτασε στο Τατόι με αυτοκίνητο της πρεσβείας, επιχειρώντας να συναντήσει τον βασιλιά, χωρίς όμως επιτυχία.
Η παρουσία αρμάτων μάχης γύρω από την αμερικανική βάση του Ελληνικού, όπου φυλάσσονταν σημαντικός αριθμός πυρηνικών κεφαλών, προκάλεσε έντονη ανησυχία στον Αμερικανό πρέσβη, καθώς το σχέδιο «Προμηθεύς» δεν προέβλεπε την περικύκλωση αμερικανικών εγκαταστάσεων. Η κίνηση του Παπαδόπουλου φαίνεται να είχε στόχο να αποτρέψει πιθανή αμερικανική αντίδραση υπέρ του βασιλιά ή της «μεγάλης χούντας» των στρατηγών, καθώς οι πραξικοπηματίες είχαν απομονώσει τη βάση, διακόπτοντας και τις τηλεφωνικές επικοινωνίες της Αμερικανικής Πρεσβείας. Ο Τάλμποτ αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει τον δορυφόρο Τελεστάρ για να επικοινωνήσει με την αεροπορική βάση μέσω Ουάσιγκτον.
Σύμφωνα με τον Τάσο Κοντογιαννίδη, η κίνηση αυτή του Παπαδόπουλου αποσκοπούσε στην αποτροπή οποιασδήποτε αμερικανικής παρέμβασης υπέρ του βασιλιά ή της ομάδας των στρατηγών.
Όσον αφορά τις σχέσεις του Παπαδόπουλου με τους Αμερικανούς, ο Νίκος Κακαουνάκης αναφέρει μια συνέντευξη του Γ. Γεωργαλά, ενός από τους θεωρητικούς της χούντας, ο οποίος υποστήριξε ότι οι Αμερικανοί επιθυμούσαν να αποτρέψουν την εκλογική άνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά δεν επιθυμούσαν μια στρατιωτικοποιημένη κατάσταση. Ο Παπαδόπουλος, επιδιώκοντας τη μονιμοποίηση της εξουσίας του, φέρεται να χειραγώγησε τις αμερικανικές προσδοκίες για μια ομαλή μετάβαση.
Επιστρέφοντας στα ξημερώματα της 21ης Απριλίου, ο διοικητής του τάγματος της Σχολής Ευελπίδων, συνταγματάρχης Ιωαννίδης, και ο υποδιοικητής Α. Κονδύλης έφτασαν στη σχολή, όπου τους περίμενε ο υπεύθυνος ασφαλείας, υπολοχαγός Δ. Κερκινέζος. Την ίδια ώρα, άνδρες της ΕΣΑ συνέλαβαν τον διοικητή της σχολής, υποστράτηγο Μανωλαράκη, και τον μετέφεραν στο Πεντάγωνο.
Σε λίγα λεπτά, ο Ιωαννίδης συγκέντρωσε τους Ευέλπιδες στην πλατεία Ηρώων, ανακοινώνοντάς τους την κατάλυση της «φαυλοκρατίας» και την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον στρατό, καλώντας τους να διαδραματίσουν πρωτεύοντα ρόλο στις εξελίξεις. Στη συνέχεια, οι Ευέλπιδες αναχώρησαν για να εκτελέσουν τις αποστολές τους, όπως προβλεπόταν στο σχέδιο «Προμηθεύς».
Την ίδια νύχτα, στο αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας στη Λάρισα, ο αρχηγός πτέραρχος Κοντολέφας και ο επιτελάρχης Κοσκινάς απουσίαζαν. Ο διοικητής επιχειρήσεων, αντισμήναρχος Γ. Κοντέας, μόλις έλαβε το σήμα για την εφαρμογή του σχεδίου «Προμηθεύς», αντιλήφθηκε ότι κάτι σοβαρό συνέβαινε και σήμανε συναγερμό. Παρά την διακοπή των επικοινωνιών, κατάφερε να επικοινωνήσει με τα αεροδρόμια της Τανάγρας και της Ελευσίνας, μαθαίνοντας για την κατάληψη του αεροδρομίου της Ελευσίνας από άρματα μάχης. Διέταξε τον διοικητή της Τανάγρας, αντισμήναρχο Γ. Δαρμάρο, να σημάνει συναγερμό και ανακοίνωσε στο προσωπικό την αποφασιστικότητά του να σεβαστεί τη συνταγματική νομιμότητα.
Όλοι οι αξιωματικοί συμφώνησαν και προσπάθησαν να επικοινωνήσουν με τον αρχηγό της Πολεμικής Αεροπορίας, αντιπτέραρχο Αντωνάκο. Ο Κοντέας, μέσω του στρατηγείου του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη, συνδέθηκε με την αεροπορική βάση Υμηττού και μίλησε με τον Αντωνάκο, ο οποίος του απαγόρευσε οποιαδήποτε αντίδραση, έχοντας ήδη ταχθεί με τους πραξικοπηματίες. Την ίδια εντολή έδωσε ο Αντωνάκος και στον Γ. Δαρμάρο, ο οποίος όμως σήμανε συναγερμό, οχύρωσε το αεροδρόμιο της Τανάγρας και έστρεψε τα αντιαεροπορικά πυροβόλα σε αντιαρματικά, διατάσσοντας τον επικεφαλής των αρμάτων μάχης στην Ελευσίνα να αποχωρήσει, κάτι που και έγινε. Τελικά, οι διοικητές της Τανάγρας και της Ελευσίνας δεν κλιμάκωσαν την αντίδρασή τους λόγω έλλειψης σαφούς εικόνας για τις εξελίξεις και τις ενέργειες που έπρεπε να ακολουθήσουν.
Έτσι εξελίχθηκαν οι κινήσεις των πραξικοπηματιών τη νύχτα της 20ής προς την 21η Απριλίου. Το απόγευμα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος όρκισε την πρώτη κυβέρνηση της χούντας, με τον Κωνσταντίνο Κόλλια να εγκαθίσταται στο γραφείο του Π. Κανελλόπουλου. Τα γραφεία της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου λειτούργησαν για λίγες ημέρες και στη συνέχεια καταλήφθηκαν από άνδρες της ΕΣΑ, με τον διοικητή τους να δηλώνει παράνομη την παρουσία του προσωπικού. Μετά από αυτό, ο Παν. Κανελλόπουλος διέλυσε το κόμμα της ΕΡΕ και έκλεισε τα γραφεία. Τη νύχτα του πραξικοπήματος, η αστυνομία είχε εισβάλει στα γραφεία της ΕΔΑ και της εφημερίδας «Αυγή», συλλαμβάνοντας το προσωπικό.
Τραγική ειρωνεία αποτελεί το γεγονός ότι την επομένη, η «Αυγή» επρόκειτο να δημοσιεύσει το τρίτο και τελευταίο μέρος ενός άρθρου με τίτλο «Γιατί δεν πρόκειται να γίνει δικτατορία».
Χορηγούμενο
