Οι ντόπιοι την αποκαλούν «Ατλαντίδα της Κρήτης». Το αρχαίο χωριό Σφεντύλι βυθίζεται αργά αλλά αναπόφευκτα στα νερά μιας δεξαμενής που δημιουργήθηκε από ένα φράγμα. Ένα τμήμα του κρητικού χωριού έχει βυθιστεί εντελώς. Μόνο η κόκκινη κεραμοσκεπή και ο λευκός σταυρός του παρεκκλησιού του Αγίου Θεοδώρου βρίσκονται ακόμα πάνω από το νερό.
Το Σφεντύλι απέχει μόλις 45 λεπτά από την πρωτεύουσα του νησιού, το Ηράκλειο. Οι Κρητικοί το αποκαλούν «το βυθισμένο χωριό», παρόλο που αρνείται να βυθιστεί. Κατά τη διάρκεια μεγάλων περιόδων ξηρασίας, τα κτίρια αναδύονται και πάλι από το νερό. Το χειμώνα, μετά από έντονες βροχοπτώσεις, όταν το φράγμα Αποσελέμη πλημμυρίζει, το Σφεντύλι βυθίζεται ξανά. Αλλά όχι στη λήθη. Κάτω από το νερό βρίσκεται σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της βυζαντινής εκκλησίας του Αγίου Θεόδωρου του 14ου αιώνα.
Τα φράγμα
Οι τελευταίοι κάτοικοι του χωριού έσωσαν όλα τα ιερά κειμήλια της εκκλησίας. Οι επισκέπτες του ερειπωμένου χωριού κάνουν τώρα ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο σε μια σύγχρονη Ατλαντίδα. Το φράγμα Αποσελέμη είναι το μεγαλύτερο έργο ύδρευσης της Κρήτης, κοντά στο χωριό Ποταμιές και το χωριό Αβδού. Κατασκευάστηκε για να λύσει τις ζωτικές ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης στο βόρειο τμήμα της ανατολικής Κρήτης και συγκεκριμένα από το Ηράκλειο μέχρι τον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου.
Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 2012. Το φράγμα συγκεντρώνει τα νερά από τα βουνά του Λασιθίου και η χωρητικότητά του ξεπερνά τα 30.000.000 m3. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη του νησιού. Σήμερα, διάφορα είδη πουλιών έχουν καταφύγει στο φράγμα, μετατρέποντας την περιοχή σε υγροβιότοπο. Το φράγμα αποτελεί πηγή ζωής και ζωτικό παράγοντα ανάπτυξης της περιοχής, καθώς τόσο τα γύρω χωριά όσο και το φράγμα, δέχονται επισκέπτες που μαγεύονται από το τοπίο.
Η ιστορία του οικισμού
Είναι ένας ιδανικός προορισμός για τους επισκέπτες, οι οποίοι μπορούν να κάνουν περιπάτους στη φύση έχοντας ταυτόχρονα, θέα στο ήρεμο τοπίο του βυθισμένου χωριού Σφεντύλι. Το Σφεντύλι βρισκόταν εντός των ορίων της τεχνητής λίμνης του φράγματος Αποσελέμη. Οι κάτοικοι του οικισμού αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο, γι’ αυτό και αποζημιώθηκαν για τις περιουσίες τους, από το κράτος. Καθώς η στάθμη του νερού ανεβοκατεβαίνει, το Σφεντύλι εξαφανίζεται και εμφανίζεται. Αυτό προσελκύει πολλούς επισκέπτες ιδιαίτερα όταν το νερό κατεβαίνει.
Ο οικισμός χρονολογείται από τον 16ο αιώνα και η παλαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξη του οικισμού χρονολογείται από το 1577 στον κατάλογο του Fr. Barozzi. Το 1583 αναφέρεται ως Sfendigli με 78 κατοίκους. Η ονομασία του οικισμού έχει να κάνει με το οικογενειακό όνομα Σφενδύλης απαντάται στην Κρήτη και σίγουρα ο πρώτος κάτοικος του οικισμού θα είχε αυτό το όνομα.
Πρόσφατα, 65 σκελετοί βρέθηκαν κοντά στην περιοχή αυτή από την αρχαιολόγο Αθανασία Κάντα και σύμφωνα με τους ερευνητές, πιθανότατα προέρχονται από μινωικό νεκροταφείο.
Χορηγούμενο
