Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου είναι το «Ζαβαρακατρανέμια», ένα ιδιαίτερο κομμάτι, με ακόμα πιο ιδιαίτερο τίτλο και στίχο το οποίο για πρώτη φορά τραγούδησε ο Νίκος Ξυλούρης.
Το τραγούδι μάς πρωτοσυστήθηκε μέσα από την ταινία «Επιχείρησις Απόλλων» με πρωταγωνιστές τους Έλενα Ναθαναήλ και Τόμας Φριτς. Στην ταινία το ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης. Περιλαμβάνεται στον ομώνυμο δίσκο του 1968 μαζί με ακόμα 13 τραγούδια.
Δείτε στο βίντεο το τραγούδι «Ζαβαρακατρανέμια»
Οι… ακαταλαβίστικοι στίχοι του κομματιού ήταν στην ουσία συνθηματικοί, καθώς την εποχή της δικτατορίας όταν και γράφτηκε, ο Μαρκόπουλος όπως και όλοι οι τραγουδοποιοί (και όχι μόνο) δεν μπορούσαν να εκφράζονται ελεύθερα.
Πρόκειται λοιπόν για ένα κομμάτι με καθαρά αντιδικτατορικό σύνθημα το οποίο περάστηκε στο κοινό μέσω των ακατανόητων στίχων του.
Τι σημαίνει «Ζαβαρακατρανέμια»; Το κρυφό νόημα του τραγουδιού
Συγκεκριμένα, η λέξη «αλληλούια» στην ουσία σημαίνει αλληλουχία, τα «ζάβαρα» είναι τα λάβαρα, η λέξη «κάτρα» είναι τα μαύρα, το «νάμα» είναι η μάνα, η «λάμα» είναι το μαχαίρι, το «νέμια» σημαίνει ανέμισαν ή ηρεμία, «ίλεος» είναι το έλεος.
Ας θυμηθούμε λοιπόν τον στίχο: Ζάβαρα κάτρα νέμια ο οποίος θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «Λάβαρα μαύρα ανέμισαν».
Στη συνέχεια, το «Ίλεως, Ίλεως» που ακούμε, σημαίνει «Έλεος, Έλεος».
Ενώ το «Λάμα, Λάμα, Νάμα, Νάμε, Νέμια», σημαίνει «Το μαχαίρι, το μαχαίρι, μάνα, μάνα ανέμισαν»…
Ο ίδιος ο συνθέτης, είχε αποκαλύψει στον Λευτέρη Παπαδόπουλο για τους στίχους του τραγουδιού μια διαφορετική εκδοχή των στίχων λέγοντας:
«Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το έχω ξαναπεί.
»Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το “Χ”. Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη “Μα το Ζα”, το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς του Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι μία λέξη πάρα πολύ και βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία».
Ακούστε το εμβληματικό τραγούδι, σε στίχους και μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, από τον συγκλονιστικό Νίκο Ξυλούρη.
Χορηγούμενο
