Γιατί ο Σωκράτης δεν ζήτησε έλεος στη δίκη του και προτίμησε να πεθάνει αποδεχόμενος τη θανατική ποινή, που του επιβλήθηκε; Τι προέβλεπε ο νόμος και ποιο ήταν το σκεπτικό του;
Το 399 π.Χ. ο Σωκράτης παρουσιάστηκε ενώπιον του αθηναϊκού δικαστηρίου κατηγορούμενος για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Παρά τη βαρύτητα των κατηγοριών, ο σημαντικότερος ίσως φιλόσοφος της κλασικής εποχής είχε τη δυνατότητα να αποφύγει τη θανατική ποινή∙ όχι μόνο μέσω της απολογίας του, αλλά και χάρη σε έναν συγκεκριμένο νόμο της πόλης. Ο αθηναϊκός θεσμός επέτρεπε στον καταδικασμένο να προτείνει εναλλακτική ποινή αντί της εκτέλεσης – συνήθως εξορία ή χρηματικό πρόστιμο. Πολλοί κατηγορούμενοι παρουσίαζαν τις οικογένειές τους κλαίγοντας, ζητώντας επιείκεια και προσφέροντας εναλλακτικές.
Ο Σωκράτης, όμως, δεν το έκανε ποτέ…
Αρνήθηκε να παρακαλέσει τους ενόρκους, αρνήθηκε να συγκινήσει το ακροατήριο και αρνήθηκε να προτείνει ποινή που θα του έσωζε τη ζωή. Αντίθετα, δήλωσε ότι η «δίκαιη ανταμοιβή» του θα ήταν να σιτίζεται δωρεάν στο Πρυτανείο – μια απάντηση που προκάλεσε οργή και θεωρήθηκε πρόκληση. Λίγο αργότερα πρότεινε ένα μικρό πρόστιμο, όμως η στάση του είχε ήδη κριθεί αλαζονική. Στη δεύτερη ψηφοφορία οι ένορκοι ψήφισαν την εκτέλεση με ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία.
Γιατί ο Σωκράτης αποδέχθηκε αμέσως τη θανατική ποινή;
Ο Σωκράτης πίστευε πως το να παρακαλέσει θα ήταν προδοσία του ίδιου του του βίου. Δεν μπορούσε να σωθεί με τρόπο που θα αναιρούσε όσα δίδασκε… Ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι συνεπής στην αρετή και στο ήθος του ακόμη και μπροστά στον θάνατο. Στον διάλογο «Κρίτων» του Πλάτωνα, εξηγεί ότι, καθώς έζησε 70 χρόνια κάτω από τους αθηναϊκούς νόμους, δεν είχε το δικαίωμα να τους παραβιάσει επειδή δεν τον ευνοούσαν τώρα. Η δικαιοσύνη, για εκείνον, δεν άλλαζε ανάλογα με την προσωπική ανάγκη.
Αρχαία Ελλάδα: Τα μυστικά που κρύβει ο «χρυσός» αριθμός «Φ» που άλλαξε τον κόσμο
Η άρνησή του να δραπετεύσει ή να εξοριστεί δεν ήταν πράξη μοιρολατρίας, αλλά επιλογή συνέπειας. Ο Σωκράτης προτίμησε να πεθάνει πιστός στις αρχές του παρά να ζήσει προδίδοντάς τες.
Σωκράτης: Πως μπορείτε να γίνετε αυτό που σκέπτεστε;
Η εκτέλεσή του με κώνειο σφράγισε όχι μόνο το τέλος της ζωής του, αλλά και την αρχή ενός φιλοσοφικού παραδείγματος που επηρέασε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Ο θάνατός του έγινε σύμβολο της υπεράσπισης της αλήθειας, της ελευθερίας σκέψης και της αξίας της εξέτασης του εαυτού.
Χορηγούμενο
