Παπαφλέσσας Ο γυναικάς αρχιμανδρίτης που έγινε Ήρωας

Ποιός ήταν πραγματικά ο Παπαφλέσσας; Ο γυναικάς αρχιμανδρίτης και απατεώνας που έγινε Ήρωας

Γνωστός ως Παπαφλέσσας, ο Γρηγόριος Δικαίος-Φλέσσας ήταν μια περίπλοκη μορφή της ελληνικής ιστορίας. Ενώ τιμάται ως ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, η ζωή του χαρακτηριζόταν από αντιφατικά στοιχεία.

Παπαφλέσσας: Ο γυναικάς αρχιμανδρίτης που έγινε Ήρωας

Ο Παπαφλέσσας ήταν γνωστός για τη χαρισματική του προσωπικότητα και τον πατριωτικό του ζήλο. Διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία της Επανάστασης, ταξιδεύοντας στην Πελοπόννησο για να στρατολογήσει υποστηρικτές. Ωστόσο, η ζωή του αμαυρώθηκε από φήμες για ανήθικη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων των ερωτικών του σχέσεων και της οικονομικής ανεντιμότητας.

Παρά τις αμφιλεγόμενες πτυχές του χαρακτήρα του, ο ηρωικός θάνατος του Παπαφλέσσα στη Μάχη του Μανιακίου το 1825 εδραίωσε τη θέση του στην ελληνική ιστορία. Η θυσία του θεωρήθηκε σύμβολο γενναιότητας και αφοσίωσης στον αγώνα για την ανεξαρτησία.

Η κληρονομιά του Παπαφλέσσα παραμένει θέμα συζήτησης. Ορισμένοι τον βλέπουν ως ελαττωματικό ήρωα, του οποίου οι ατέλειες επισκιάζονται από την αυτοθυσία του. Άλλοι τον επικρίνουν για τις πράξεις του, υποστηρίζοντας ότι δεν άξιζε τον ηρωικό του χαρακτηρισμό.

Ανεξάρτητα από την προσωπική άποψη, είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο Παπαφλέσσας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση. Η ιστορία του χρησιμεύει ως υπενθύμιση ότι οι ήρωες δεν είναι πάντα τέλειοι και ότι τα ανθρώπινα όντα είναι ικανά τόσο για μεγάλη γενναιότητα όσο και για σημαντικά ελαττώματα.

«Ήταν δήθεν ήρωας, παραδόπιστος, συνωμότης, διπρόσωπος, κόλακας των ισχυρών»

Γράφει ο Θεόδωρος Δ. Παναγόπουλος στα «Ψιλά Γράμματα της Ιστορίας» του (εκδόσεις Ενάλιος 2009): «Γεννήθηκε στο χωριό Πολιανή της Αρκαδίας. Από νωρίς αφιερώθηκε στην εκκλησία και έγινε καλόγερος. Ήρθε όμως σε σύγκρουση με έναν ισχυρό τούρκο της περιοχής και για να μην συλληφθεί το ‘σκασε για την Κωνσταντινούπολη. Δήλωσε μάλιστα, ότι θα γυρίσει “ή Δεσπότης ή Πασάς”. Δεν γύρισε βέβαια πάσας, αλλά γύρισε αρχιμανδρίτης. […]

Ήταν δήθεν ήρωας, παραδόπιστος, συνωμότης, διπρόσωπος, κόλακας των ισχυρών, κινητήριος μοχλός του Εμφυλίου «Κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη η διαγωγή του και ο βίος του, σε κάθε άλλο ταίριαζε, παρά σε κληρικό. Αν και είχε γίνει αρχιμανδρίτης ήταν επιρρεπής στις ηδονές και μανιώδης γυναικάς. Είχε την φήμη πορνόβιου, ασώτου, αδίστακτου, απόκοτου και απατεώνα. Η συμπεριφορά του είχε εξοργίσει τους πάντες. Μόλις μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία, αντί να κινείται συνωμοτικά, να περνάει απαρατήρητος και να μην δίνει αφορμές στις Τουρκικές Αρχές, συνεχίζει τον έκλυτο βίο του, με χαρές, τραγούδια και γυναίκες που καλούσε σπίτι του. Επωφελείται από τις συνδρομές των μελών της Εταιρείας, που είχε συγκεντρώσει για τις ανάγκες του Αγώνα, νοικιάζει καλύτερο σπίτι, ντύνεται “λαμπρώς και μεγαλοπρεπώς”, ενοχλεί τους γείτονες με τα γλεντοκόπια του και δίνει αφορμές στην αστυνομία να τον συλλάβει “δια την άτοπον και ανοίκειον διαγωγήν του, δίδοντος παράδειγμα διαφθοράς εις την συνοικίαν αυτού” ( όπως γράφει ο αγωνιστής της Επανάστασης, λόγιος, δικαστής και πολιτικός Δημήτριος Αινιάν).

Παπαφλέσσας Ο γυναικάς αρχιμανδρίτης που έγινε Ήρωας – Δεν ντρέπεσαι παπά;

“Ε, παπά δεν ντρέπεσαι το σχήμα σου, να φέρνεις γυναίκες κάθε νύχτα στο σπίτι σου και να σηκώνεις την ησυχία των γειτόνων;” τον ρωτούν και τον ξαναρωτούν οι Τούρκοι που τον συνέλαβαν, γράφει ο Φώτιος- Φωτάκος- Χρυσανθόπουλος στο Βίο του Παπαφλέσσα».
Ο έμπορος και ηγετικό στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας Παναγιώτης Σέκερης σε επιστολή του προς τον Εμμανουήλ Ξάνθο χαρακτηρίζει τον Παπαφλέσσα «ορμητικό»: «…τούτος είναι ορμητικός, τον εγνώρισα πολλά καλά».

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στα Απομνημονεύματά του είναι λάβρος: «…ο δε Δικαίος, άνθρωπος απαταιών και εξωλέστατος». Και συνεχίζει ο Μητροπολίτης, που ύψωσε (σύμφωνα με τον μύθο…) το Λάβαρο της Επανάστασης, για τον Παπαφλέσσα παραθέτοντας ένα περιστατικό: «Είχον φθάσει εις τον Πόρον προ καιρού τινός ογδοήκοντα βαρέλια μπαρούτη…η πρώτη και η μόνη συνδρομή όπου απεστάλη εις την Ελλάδα…αλλά και αυτή εις μάτην, επειδή με το να ήτον διωρισμένη εις παραλαβήν του Δικαίου Παπά Φλέσια, ούτος την παρέλαβεν και την επώλησεν, όθεν ήθελεν και εχρηματολόγει ενώ η Πατρίς εκινδύνευε …»!

Ιστορικοί χαρακτηρίζουν υπερβολικές φήμες όσα καταμαρτυρούνται στον Παπαφλέσσα, αλλά… Ο ιστορικός Τάσος Γριτσόπουλος χαρακτηρίζει τους χαρακτηρισμούς αυτούς ως ‘’αυστηρούς’’ και ‘’υπερβολικούς’’ και εξηγεί: «…δεν ανταποκρίνονται εις την πραγματικότητα εις όλην την έκτασιν…αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι περί του χαρακτήρος του Γρηγορίου…πολλά εγνώριζαν οι Πελοποννήσιοι και πλην αυτού…διάφοροι φήμαι τον παρουσίαζαν υπεράγαν ορμητικόν, ψευδολόγον, αδίστακτον, επικίνδυνον, και εις τους λογαριασμούς όχι εύτακτον».

Παπαφλέσσας: Ο γυναικάς αρχιμανδρίτης που έγινε Ήρωας – Άπιστος και αγνώμων

Ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων- αγωνιστής της Επανάστασης κι αυτός- χαρακτηρίζει τον Παπαφλέσσα «ανυπόμονο, που δρούσε χωρίς να έχει επαρκή δεδομένα· εκινείτο με υπερβολή και αυθάδεια, ήταν φιλόδοξος και ματαιόδοξος, άπιστος και αγνώμων». Ο ιστορικός, ερευνητής, φιλόλογος και συγγραφέας Τάσος Γριτσόπουλος γράφει ότι «…ο Δικαίος ήτο πρόσωπον ανωμάλου φύσεως. Η επιπολαιότης του έφερνε συχνά εις δύσκολον θέσιν τους αρχηγούς της Εταιρείας. Δια τούτο η περί αυτού γνώμη των Φιλικών δεν ήτο κολακευτική. […] ο αρχιμανδρίτης ήρχετο ορμητικός και υπέράγαν ενθουσιώδης να κηρύξη τον κατά της Τουρκίας πόλεμον. Το άλογον πάθος, η επικίνδυνος ορμητικότης, το ψεύδος, το παράτολμον μένος, η ανάμνησις των δεινών τεσσάρων αιώνων υπό δουλείαν […] εκπροσωπεί (ο Παπαφλέσσας) το απαραίτητον, αλλά εις πάσαν ενέργειαν επικίνδυνον, παράλογον πάθος».

Και από τα «Ψιλά Γράμματα της Ιστορίας» ξανά: «Τον Ιανουάριο του 1821 καταφθάνει στο Αίγιο, τότε Βοστίτσα, ντυμένος με τούρκικα ρούχα και συναντιέται μυστικά με την πολιτική και εκκλησιαστική ηγεσία του Μοριά. Προσπαθεί να την πείσει ότι ήρθε ο καιρός να ξεσηκωθούν κατά των Τούρκων. Διηγείται φανταστικά γεγονότα, υπόσχεται αδύνατα, εξωφρενικά και απίστευτα πράγματα, ότι δηλαδή όπου να’ναι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης εκστρατεύει κατά της Κωνσταντινούπολης, ότι πίσω από τον Υψηλάντη βρίσκεται ο τσάρος, ότι ο ρωσικός στόλος καταφθάνει στο Αιγαίο, ότι μέσα στην Κωνσταντινούπολη είναι συγκεντρωμένοι 50.000 τζελέπηδες (σ.τ.σ. δολοφόνοι-εκτελεστές) που θα σφάξουν την οθωμανική ηγεσία, ότι, ότι, ότι… […] Ο παριστάμενος Ανδρέας Ζαΐμης απαντά: “Όλα τα παρά του Δικαίου λεχθέντα είναι άστατα, απελπισμένα, στασιαστικά, ιδιοτελή και σχεδόν μπίρμπαντικα (αλητήρια, απατεωνίστικα)». Δεν ήταν λοιπόν διατεθειμένοι να πιστέψουν οι πρόκριτοι του Μοριά τον φανφαρόνο και “εξωλέστατο” αρχιμανδρίτη, τα λόγια του οποίου και ο πρότερος βίος του, δεν τους ενέπνεαν καμία εμπιστοσύνη».

Πρωτοστάτης του Εμφυλίου

Ο Παπαφλέσσας, ως υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Γεωργίου Κουντουριώτη πρωτοστάτησε στον Εμφύλιο Πόλεμο και διαδραμάτισε επαίσχυντο ρόλο στην καταδίωξη και φυλάκιση του Κολοκοτρώνη- τον οποίον είχε αρχικά υποστηρίξει- και των οπλαρχηγών της Πελοποννήσου. Ο Παπαφλέσσας έχει χαρακτηριστεί τυφλό όργανο του Μαυροκορδάτου και του Κωλέττη. Ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του γράφει για τον Παπαφλέσσα ότι δεν είχε τίποτε άλλο στο νου του παρά μόνο τα γλέντια και τα βιολιά: σε μάχες δεν λάμβανε μέρος ο αρχιμανδρίτης αλλά ήταν πάντοτε παρών σε πανηγύρια…

Ο σκωτσέζος ιστορικός Τζορτζ Φίνλεϊ (George Finlay), στην «Ιστορία της Ελλάδος» του, γράφει για τον Παπαφλέσσα: «Ήταν ο περισσότερο χωρίς αρχές άνδρας και μαζί με τον Κωλέττη, ο βιαιότερος διώκτης των μωραϊτών αρχηγών. Η πάγκοινη αγανάκτηση, που εκδηλωνόταν για τη διαγωγή του, έπεισε ότι θα ήταν επικίνδυνο να μείνει στο Ανάπλι, όπου η ακόλαστη ζωή του και οι φοβερές καταχρήσεις του, τον τοποθετούσαν ως πρώτο στόχο της λαϊκής οργής και τον έκαναν αποδιοπομπαίο τράγο. Είχε παντελή έλλειψη προσωπικής αρετής και πολιτικής τιμιότητας»!

Καραϊσκάκης: «Ρώτησα τον πούτζον μου και είπε να μη σε προσκυνńσω»

Θάνατος και εξιλεώση

Κι αν όλα τα παραπάνω απαξιωτικά επίθετα συνοδεύουν το κύριο όνομα του Παπαφλέσσα, πώς, ουσιαστικά, μας «παραδόθηκε» ως ήρως της Ελληνικής Επανάστασης; Γράφει ο Θεόδωρος Παναγόπουλος: «Ο ηρωικός θάνατός του στο Μανιάκι, στις 20 Μαΐου του 1825, τον ηρωοποίησε και έτσι, εξαγνισμένο, μάς τον παρέδωσαν οι ιστορικοί μέχρι τις μέρες μας. Αν δεν συνέβαινε εκείνο το γεγονός είναι αμφίβολο αν σήμερα θα τον γνώριζαν οι Έλληνες. Ό,τι καλό γράφτηκε για αυτόν, γράφτηκε εξαιτίας του θανάτου του. Κάποιοι ιστορικοί (σ.τ.σ. Φραντζής, Σπηλιάδης, Φωτάκος) ισχυρίζονται ότι οδηγήθηκε στο Μανιάκι, κατατρυχωμένος από τύψεις και μετανιωμένος για όσα άθλια έπραξε κατά των συντρόφων του».

Γράφει ο Φωτάκος: «Είχε μετανοήσει δια τας πρότερον πράξεις και ενεργείας του προς καταστροφή των λεγόμενων ανταρτών. Και αν εφαίνετο νικητής, να ζητήσει έπειτα την απόλυσιν των εξορίστων και ιδίως του Κολοκοτρώνη… Επιθυμών δε προσέτι να φανή ότι αυτός επέβαλε την θέλησή του εις τον Κουντουριώτη και λοιπούς, ελευθερώνουν τους φυλακισμένους».

Ο Θεόδωρος Παναγόπουλος σημειώνει: «Ο Παπαφλέσσας δεν είχε μεταμεληθεί ούτε αισθάνονταν τύψεις για όσα είχε μέχρι τότε πράξει σε βάρος των καπεταναίων. Ήταν άνθρωπος, όπως όλοι ομολογούν, χωρίς αρχές, χωρίς ηθικές αναστολές. Δεν τον ενδιέφερε η τύχη των φυλακισμένων. Τουναντίον πολύ θα ήθελε την εξόντωση τους. Βρέθηκε, όμως, μπροστά σε πραγματική λαϊκή οργή και την αγανάκτηση φιλοτιμίαν ποιούμενος, εισηγείται την αποδοχή εκ μέρους της κυβέρνησης της αίτησης που του παρέδωσαν στην Τρίπολη· δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκεί βρέθηκε για να στρατολογήσει μαχητές για την επικείμενη μάχη στο Μανιάκι. Η κατακραυγή όλου του κόσμου εναντίον του και εναντίον της πολιτικής της κυβέρνησης της οποίας ήταν υπουργός, τον υποχρέωσε να κάνει τον ελιγμό του». Και ο ηρωικός θάνατος στο Μανιάκι εξιλέωσε τον «άσωτο» παπά και τον παρέδωσε στις επόμενες γενιές άσπιλο, αμόλυντο και ιερό ήρωα της Επανάστασης.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Η δήθεν «εσχάτn πρоδоσία» και η ανατριχιαστıκή απоλογία του στη δίκη

Ουδείς εδάκρυσεν για τον θάνατο του Παπαφλέσσα

Και ο θρύλος για το θάνατο του Παπαφλέσσα διογκώθηκε περισσότερο από τα γραφόμενα του συγγραφέα Αναστάσιου Γουδά: «Λέγεται δε ότι μετά την μάχην ο Ιβραήμης, ευρών το τε σώμα και την απ’ αυτού κοπείσαν κεφαλήν του Παπαφλέσα και στήριξας αυτήν επί κορμού, εθαύμασεν τοσούτον το τε καλός και των ηρωισμών του ανδρός, ώστε τους μεν αποκτείναντας αυτόν επέπληξεν ως μη φεισαμένους τοιούτους ήρωος· προς δε τους περιεστώσας είπεν, ότι «αν η Ελλάς έχη και άλλους πολλούς ομοίους του Παπαφλέσα και των συν αυτώ πεσόντων , δυσκόλως θα υποτάξωμεν αυτήν»… Αγιογραφίες δίχως υπόβαθρο!