Στον νότιο Υμηττό, κοντά στη Βάρη, ελάχιστα χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα, βρίσκεται το Σπήλαιο Νυμφολήπτου ή Αρχεδήμου. Αυτό το ιδιαίτερο μνημείο δεν αποτελεί, μέχρι τώρα, οργανωμένο επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο.
Στο ημίφως του σπηλαίου διακρίνουμε τα θαυμαστά λαξευτά δημιουργήματα του Αρχέδημου από την Θήρα που τον 5ο αι. π.Χ. μετέτρεψε το σπήλαιο, υπό την καθοδήγηση των Νυμφών και επειδή ήταν «νυμφόληπτος» (είχε δηλαδή καταληφθεί από τις Νύμφες και, επομένως, μπορούσε να επικοινωνήσει μαζί τους), σε έναν εξαιρετικής σημασίας και ενδιαφέροντος ιερό χώρο.
Επιγραφές, κόγχη (αφιερωμένη στην Χάρι ή τις Χάριτες) και δεξαμενή καθαρμών (που στην αρχαιότητα ήταν γεμάτη με νερό για τον εξαγνισμό των πιστών), ξεχωρίζουν στην βόρεια αίθουσα. Μετά την κάθαρση του σώματος, οι λατρευτές διέσχιζαν το σκοτεινό τμήμα της ίδιας αίθουσας και προετοιμάζονταν ψυχολογικά για την είσοδό τους στην νότια, φωτεινή μεγάλη αίθουσα του σπηλαίου όπου γινόταν η κύρια λατρεία.
Ανάγλυφη μορφή που κρατά λατομικά εργαλεία και ταυτίζεται με τον Αρχέδημο (αφού υπάρχει εγχάρακτο δίπλα της, δύο φορές, το όνομά του), δεσπόζει στο βόρειο τοίχωμα της μεγάλης αίθουσας και υπογραμμίζει τον κυρίαρχο ρόλο που εκείνος διαδραμάτισε στην διαμόρφωση του μνημείου.
Άγαλμα, επιγραφές (κάποιες από αυτές κατεστραμμένες σήμερα), βωμοί αφιερωμένοι σε συγκεκριμένες θεότητες (τον Πάνα, τον Απόλλωνα, ίσως και τον Ερμή), αλλά και θέσεις για την τοποθέτηση των αφιερωμάτων των πιστών που επισκέπτονταν στην αρχαιότητα το σπήλαιο, διακρίνονται στον χώρο.
Φαίνεται ότι κάποια στιγμή, γύρω στο 427 π.Χ., το σπήλαιο, που ήταν αφιερωμένο σε θεότητες που προστάτευαν την καρποφορία, την μητρότητα, την βλάστηση και την γονιμότητα, είχαν επισκεφθεί και οι γονείς του φιλόσοφου Πλάτωνα, προκειμένου να κάνουν θυσίες για την καλή υγεία του τότε νεογέννητου μωρού τους. Τότε, και ενώ το βρέφος ήταν έξω από το σπήλαιο, μέλισσες πλησίασαν και γέμισαν το στόμα του με μέλι από τις κηρήθρες τους, δείχνοντας έτσι ότι όταν μεγάλωνε ο λόγος του θα ήταν γλυκός σαν… το μέλι (μελλίρυτος).
Η αναφορά του συμβάντος από βιογράφους του Πλάτωνα μας βοηθάει να καταλάβουμε έναν από τους λόγους εξαιτίας του οποίου πολλά χρόνια αργότερα (μεταξύ 4ου και 6ου αιώνα μ.Χ.) ανέπτυξαν ενδιαφέρον για την περιοχή και για το εντυπωσιακό αυτό σπήλαιο στο οποίο λατρευόταν κάποτε ο Απόλλωνας, μέλη της νεοπλατωνικής φιλοσοφικής σχολής.
Αρκετούς αιώνες μετά, οι περιηγητές του 18ου αιώνα εντοπίζουν ξανά το σπήλαιο και εντυπωσιάζονται από την ιδιαιτερότητα και την ομορφιά του. Αρκετοί το αναφέρουν στα απομνημονεύματά τους και κάποιοι προσπαθούν, φτιάχνοντας σχέδια με μολύβι και χαρτί, να αποτυπώσουν αυτά που βλέπουν. Από τους διάσημους του 19ου αιώνα, αναφέρουμε τον Λόρδο Βύρωνα, τον βασιλιά Όθωνα και την σύζυγό του Αμαλία.
Αυτό είναι το σπήλαιο του Νυμφόληπτου. Ένα σπήλαιο που συνδέθηκε με τον Πλάτωνα από τους βιογράφους του και που θα μπορούσε ίσως να τον ενέπνευσε ως ενήλικα να δημιουργήσει την διάσημη Αλληγορία του Σπηλαίου η οποία παρατίθεται στο έργο του Πολιτεία….
Χορηγούμενο
