Γιάννης Μπουτάρης: Γίνεται πράξη το μεγάλο του όνειρο

Γιάννης Μπουτάρης: Γίνεται πράξη το μεγάλο του όνειρο και το σπουδαίο έργο που υλοποιείται στη Θεσσαλονίκη

Ήταν μια φθινοπωρινή ημέρα του 2021, συγκεκριμένα στις 12 Νοεμβρίου, όταν ο αείμνηστος Γιάννης Μπουτάρης μοιράστηκε ένα βαθύ προσωπικό του όραμα με τον συνιδρυτή της «Future Library», Γιάννη Τροχόπουλο, μέσω ενός ηλεκτρονικού μηνύματος. Στις γραμμές του email, οραματιζόταν με πάθος τη δημιουργία της πρώτης βιβλιοθήκης αφιερωμένης αποκλειστικά στον οίνο στην Ελλάδα. Ένας χώρος που θα στεγαζόταν στο ιστορικό διατηρητέο κτίριο του οινοποιείου του παππού του, ένα εμβληματικό κτίσμα που χρονολογείται από το 1908 και βρίσκεται στην καρδιά της Νάουσας, στην οδό Χατζημαλούση 15. Στο ίδιο μήνυμα, ο Γιάννης Μπουτάρης περιέγραφε και τα πρώτα του βήματα προς την υλοποίηση αυτού του μεράκιού, αναζητώντας προσφορές για την κοστολόγηση της καταλογογράφησης των βιβλίων και της ψηφιοποίησης των πολύτιμων αρχείων που σχετίζονταν με την ιστορία και την τέχνη του κρασιού.

Δυστυχώς, ο Γιάννης Μπουτάρης έφυγε από τη ζωή λίγους μήνες πριν, τον Νοέμβριο του 2024, χωρίς να προλάβει να δει το όνειρό του να παίρνει σάρκα και οστά. Ωστόσο, το όραμά του δεν έσβησε μαζί του. Αντίθετα, απέκτησε μια δυναμική αυτονομία και βρίσκεται πλέον στην αφετηρία της υλοποίησης, χάρη στην αμέριστη υποστήριξη της οικογένειάς του και σε μια σειρά από δημιουργικές συνεργασίες μεταξύ φορέων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Σε αυτή την κοινή προσπάθεια συμπράττουν η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας (Δ.Κ.Β.Β.), το Ίδρυμα Γιάννη Μπουτάρη, η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ) Future Library και διάφορα οινοποιεία της περιοχής.

Γιάννης Μπουτάρης: Γίνεται πράξη το μεγάλο του όνειρο

Τα θεμέλια για τη λειτουργία αυτής της μοναδικής Βιβλιοθήκης Οίνου τέθηκαν ουσιαστικά με την υπογραφή της σύμπραξης μεταξύ της Δ.Κ.Β.Β. και του Ιδρύματος Γιάννη Μπουτάρη, μια συμφωνία που επισφραγίστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο. Η συνεργασία αυτή αποτελεί το πρώτο και καθοριστικό βήμα για την πραγματοποίηση του ονείρου του Γιάννη Μπουτάρη, συνδυάζοντας την τεχνογνωσία και την εμπειρία μιας καταξιωμένης δημόσιας βιβλιοθήκης με το πάθος και την κληρονομιά ενός ανθρώπου που σημάδεψε την ιστορία του ελληνικού κρασιού.

Η δημιουργία της πρώτης βιβλιοθήκης οίνου στην Ελλάδα δεν είναι απλώς η ίδρυση ενός ακόμη βιβλιοφιλικού χώρου. Αντιπροσωπεύει την υλοποίηση ενός οράματος που συνδέει την ιστορία, την παράδοση, τον πολιτισμό και την αγάπη για το κρασί. Αναμένεται να αποτελέσει ένα ζωντανό κέντρο γνώσης και έρευνας για επαγγελματίες του κλάδου, λάτρεις του οίνου, αλλά και για κάθε επισκέπτη που επιθυμεί να εμβαθύνει στον συναρπαστικό κόσμο του. Στεγασμένη σε ένα ιστορικό κτίριο με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και συναισθηματική αξία, η βιβλιοθήκη θα προσφέρει πρόσβαση σε ένα πλούσιο υλικό, συμπεριλαμβανομένων βιβλίων, περιοδικών, αρχειακού υλικού και ψηφιακών πόρων, όλα αφιερωμένα στον οίνο και την αμπελουργία.

Η πρωτοβουλία αυτή αναδεικνύει τη σημασία της συνεργασίας και της συνέργειας για την υλοποίηση σημαντικών πολιτιστικών και αναπτυξιακών έργων. Η συνένωση δυνάμεων από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και η ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, αποτελούν εχέγγυο για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος που τιμά τη μνήμη του Γιάννη Μπουτάρη και συμβάλλει στην ανάδειξη της Νάουσας ως ενός σημαντικού οινικού προορισμού. Το άσβεστο όνειρο ενός ανθρώπου γίνεται πλέον συλλογική προσπάθεια, αφήνοντας μια διαρκή κληρονομιά για τις επόμενες γενιές.

Γιάννης Μπουτάρης: Γίνεται πράξη το μεγάλο του όνειρο

«Ο πατέρας μου δεν άφησε κάποια οδηγία για τη δημιουργία της βιβλιοθήκης οίνου, αλλά το όραμά του κάπως έμεινε στον αέρα που αναπνέω κι εγώ. Άλλωστε, με τον πατέρα μου δεν είχαμε πάντα ρητή επικοινωνία, πολλές φορές ήταν άρρητη» περιγράφει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) ο γραμματέας του Ιδρύματος Γιάννη Μπουτάρη, Μιχάλης Μπουτάρης, δίνοντας παράλληλα το στίγμα του σημαντικού έργου δημιουργίας της Βιβλιοθήκης Οίνου, που θα λάβει σταδιακά υπόσταση τους επόμενους μήνες και χρόνια.

Η βιβλιοθήκη -ο φυσικός χώρος της οποίας αναμένεται να είναι επισκέψιμος από τον Οκτώβριο- θα περιλαμβάνει, όπως λέει, περίπου 2500-5000 τόμους για το κρασί, μεταξύ των οποίων ολόκληρη η συλλογή της μεγάλης Ελληνίδας του κρασιού, Σταυρούλας Κουράκου-Δραγώνα. «Η Κουράκου ήταν η πρώτη δασκάλα οινολογίας του πατέρα μου στη δεκαετία του ’60 και ο άνθρωπος που δημιούργησε -μεταξύ άλλων- όλο το νομοθετικό πλαίσιο για τα κρασιά ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης). Θέλοντας να τιμήσουμε τη μνήμη της πρώτης προέδρου του Ιδρύματος, απευθυνθήκαμε στα ανίψια της, που προσφέρθηκαν να δωρίσουν στη βιβλιοθήκη τα βιβλία και τα αρχεία της» λέει.

Ψηφιακός Θησαυρός και Kitsch Διαδραστικότητα: Η Βιβλιοθήκη Οίνου Γίνεται Πρωτοπόρος στην Εμπειρία Επισκεπτών

Στο πλαίσιο της δημιουργίας μιας ολοκληρωμένης και καινοτόμου εμπειρίας για τους επισκέπτες της, η μελλοντική Βιβλιοθήκη Οίνου φιλοδοξεί να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας. Ένας φιλόδοξος στόχος για τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια είναι η ψηφιοποίηση ενός εκτεταμένου όγκου υλικού, που εκτιμάται σε περίπου 200.000 τεκμήρια, τα οποία σχετίζονται άμεσα με τον κόσμο του αμπελιού και του κρασιού. Η ψηφιοποίηση αυτή θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας πλούσιας και εύκολα προσβάσιμης βάσης δεδομένων, ανοίγοντας νέους ορίζοντες για την έρευνα και τη μελέτη του οινικού πολιτισμού.

Πέρα όμως από την ψηφιακή αρχειοθέτηση, η Βιβλιοθήκη Οίνου προγραμματίζει να εισαγάγει στοιχεία επαυξημένης πραγματικότητας (AR) στην εμπειρία των επισκεπτών. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το 2027 αναμένεται να κάνει τα πρώτα της βήματα μια διαδραστική εφαρμογή AR, η οποία θα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία γνωριμίας με μια ιδιαίτερη πτυχή της προσωπικότητας του Γιάννη Μπουτάρη: την συλλογή του από αντικείμενα kitsch. Μέσω της επαυξημένης πραγματικότητας, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουν ψηφιακά με εικονικά και τρισδιάστατα αναπαραστάσεις αυτών των αντισυμβατικών αντικειμένων.

Η ενσωμάτωση της επαυξημένης πραγματικότητας στην εμπειρία της βιβλιοθήκης εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική «παιχνιδοποίησης» (gamification). Στόχος είναι η μετατροπή της επίσκεψης σε μια πιο ελκυστική, διασκεδαστική και διαδραστική εμπειρία, ειδικά για νεότερες ηλικίες. Η δυνατότητα να «παίξουν» οι επισκέπτες με ψηφιακά αντίγραφα των kitsch αντικειμένων της συλλογής του Γιάννη Μπουτάρη θα προσφέρει μια ανάλαφρη και απρόσμενη νότα στην εξερεύνηση του χώρου, συνδυάζοντας την εκπαιδευτική αξία της βιβλιοθήκης με στοιχεία ψυχαγωγίας και ανακάλυψης. Με αυτόν τον τρόπο, η Βιβλιοθήκη Οίνου επιδιώκει να προσελκύσει ένα ευρύτερο κοινό και να δημιουργήσει μια αξέχαστη και πολυδιάστατη εμπειρία για κάθε επισκέπτη.

«Πρόκειται για αντικείμενα που ο πατέρας μου μάζεψε από διάφορες χώρες στις οποίες εξήγε τα κρασιά της οικογένειας. Συνολικά η συλλογή του περιλάμβανε περίπου 10.000 kitsch αντικείμενα, που αρχικά δεν αντιλαμβανόμουν τον λόγο ύπαρξής τους, μέχρι που κατάλαβα ότι με αυτά ο πατέρας μου εξασκούταν έμπρακτα στην έννοια της συμπερίληψης και της αποδοχής του διαφορετικού. Έτσι άρχισα να τα αποδέχομαι» λέει ο Μιχάλης Μπουτάρης, διευκρινίζοντας ότι στην εμπειρία AR της βιβλιοθήκης θα συμπεριληφθεί μόνο ένα πολύ μικρό μέρος αυτών των αντικειμένων, ως εργαλείο εξοικείωσης μαθητών με 3D τεχνολογίες, αλλά και ως avatars για τη συνοδεία της εικονικής περιήγησης στον χωροχρόνο της ιστορίας του ελληνικού κρασιού. Παράλληλα, ο Μιχάλης περιγράφει ένα προσωπικό όνειρο: «θα ήθελα να μπορέσουμε να πάρουμε αρχεία για τις σφραγίδες των αρχαίων αμφορέων κρασιού, οι οποίες είναι δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, και αποτελούν την αρχαία “πιστοποίηση” ΠΟΠ, να τις ψηφιοποιήσουμε και να τις παρουσιάζουμε κι αυτές στη βιβλιοθήκη».

Γιατί χώρισε ο Γιάννης Μπουτάρης μετά από δύο χρόνια γάμου;

Για να μπορέσει να υλοποιηθεί το φιλόδοξο εγχείρημα της βιβλιοθήκης οίνου, η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας (Δ.Κ.Β.Β.), η οποία έχει αναλάβει τον επιστημονικό συντονισμό του έργου, έχει ήδη υποβάλει αίτημα χρηματοδότησης προς την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Παράλληλα, βρίσκεται σε αναμονή η έγκριση της απαραίτητης άδειας από την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων. Η άδεια αυτή αφορά εργασίες μικρής κλίμακας ανακαίνισης στο ιστορικό κτίριο που θα στεγάσει τη βιβλιοθήκη. Το κτίριο, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το 1984 και είχε υποστεί εργασίες αναπαλαίωσης το 1994, χρειάζεται κάποιες προσαρμογές ώστε να ανταποκρίνεται στις λειτουργικές απαιτήσεις μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης.

Ο Μιχάλης Μπουτάρης εκφράζει την αισιοδοξία του για την πορεία του έργου, εκτιμώντας ότι οι απαραίτητες μελέτες βρίσκονται σε ώριμο στάδιο και ότι έως το καλοκαίρι θα είναι δυνατή η έναρξη των εργασιών ανακαίνισης. Στόχος είναι η βιβλιοθήκη να ανοίξει τις πύλες της για το κοινό τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους. Ο ίδιος τονίζει ότι η βιβλιοθήκη δεν θα αποτελέσει απλώς έναν χώρο για ερευνητές και μελετητές του οίνου. Αντίθετα, οραματίζεται έναν ζωντανό κόμβο γνώσης και πολιτισμού, έναν χώρο επισκέψιμο για μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές, καθώς και για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Στόχος είναι η φιλοξενία μικρής κλίμακας εκδηλώσεων με ποικίλο θεματολόγιο, που θα καλύπτει όχι μόνο τον πολιτισμό αλλά και επίκαιρα ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μιχάλης Μπουτάρης αποκαλύπτει ότι η δημιουργία ενός «Παρατηρητηρίου Κλιματικής Αλλαγής & Ανθεκτικότητας» αποτελεί τον δεύτερο σημαντικό άξονα δραστηριοποίησης της Βιβλιοθήκης Οίνου Νάουσας. Αυτή η πρωτοβουλία αναδεικνύει την πρόθεση της βιβλιοθήκης να μην περιοριστεί στον στενό τομέα του οίνου, αλλά να λειτουργήσει ως ένα ευρύτερο κέντρο προβληματισμού και ευαισθητοποίησης για κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα την περιοχή και τον πλανήτη. Η διττή αυτή φυσιογνωμία της βιβλιοθήκης, ως πηγή γνώσης για τον οίνο και ως κόμβος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αναμένεται να την καταστήσει έναν μοναδικό και πολύτιμο πόλο έλξης για την τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες.

Γιάννης Μπουτάρης: Τα προβλήματα υγείας και το επώδυνο τέλος

Ένα Αρχιτεκτονικό Κειμήλιο του 20ου Αιώνα ως Κιβωτός Γνώσης για τον Οίνο

Το εμβληματικό κτίριο που θα φιλοξενήσει τη φιλόδοξη βιβλιοθήκη οίνου αποτελεί ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της περιοχής, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι που χρονολογείται από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού «Κτίριο» (τεύχος 69, Μάιος 1994), το στενόμακρο αυτό οικοδόμημα, με τους στιβαρούς εξωτερικούς τοίχους πάχους 60 εκατοστών, κατασκευασμένους κυρίως από τοπικό πωρόλιθο εναλλασσόμενο με στρώσεις σκληρής πέτρας, είχε πολλαπλή χρήση. Το ισόγειο λειτουργούσε ως οινοποιείο, μαρτυρώντας την μακρά παράδοση της περιοχής στην παραγωγή κρασιού, ενώ ο όροφος φιλοξενούσε ένα εργαστήριο κουκουλιών, αντικατοπτρίζοντας μια άλλη σημαντική οικονομική δραστηριότητα της εποχής. Επιπλέον, το κτίριο περιλάμβανε και δύο άνετα δωμάτια κατοικίας. Οι εξωτερικές του όψεις, βαμμένες στην ζεστή απόχρωση της ώχρας, προσέδιδαν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, ενώ εντυπωσίαζαν οι επιβλητικοί πεσσοί της πρόσοψης, κατασκευασμένοι από σχολαστικά λαξευμένο πωρόλιθο, μαρτυρώντας την επιμέλεια και την τέχνη των κατασκευαστών.

Σε αυτό ακριβώς το ιστορικό κτίριο, με την πλούσια ιστορία και την ξεχωριστή αρχιτεκτονική, αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία της το φθινόπωρο του 2025 η πρώτη θεματική ερευνητική βιβλιοθήκη αφιερωμένη αποκλειστικά στον οίνο στην Ελλάδα. Η βιβλιοθήκη θα στεγαστεί στον ισόγειο χώρο του κτιρίου και θα ενταχθεί στο Δίκτυο Βιβλιοθηκών της Περιφερειακής Ενότητας Ημαθίας, ένα δίκτυο που δημιουργήθηκε και υποστηρίζεται δυναμικά από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας. Η αρχική συλλογή της βιβλιοθήκης θα αποτελείται από πολύτιμες δωρεές του Γιάννη Μπουτάρη, ενός ανθρώπου συνυφασμένου με την ιστορία του ελληνικού κρασιού και πρώην δημάρχου Θεσσαλονίκης, καθώς και της Σταυρούλας Κουράκου, της πρωτοπόρου Ελληνίδας οινολόγου, χημικού και ερευνητριας. Η συλλογή αυτή θα εμπλουτίζεται διαρκώς με νέες προσκτήσεις και περαιτέρω δωρεές, καθιστώντας τη βιβλιοθήκη έναν διαρκώς αναπτυσσόμενο θησαυρό γνώσης για τον οίνο. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να μελετήσουν και να συμβουλευτούν όλα τα βιβλία και το υλικό στον φιλόξενο χώρο του αναγνωστηρίου, καθώς η πολιτική της βιβλιοθήκης προβλέπει την χρήση του υλικού εντός του χώρου και δεν θα υπάρχει δυνατότητα δανεισμού.