Γιατί οι Πάπες αλλάζουν όνομα; Τα δημοφιλέστερα και τα «απαγορευτικά» παπικά ονόματα

Η αλλαγή ονόματος από κάθε νέο Πάπα, μια από τις πρώτες και γεμάτες συμβολισμό πράξεις του ηγέτη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, έχει βαθιά σημασία. Δεν αποτελεί απλώς μέρος μιας μακραίωνης παράδοσης. Αλλά προμηνύει και το στυλ της παποσύνης του.

Αυτό το θρησκευτικό έθιμο εδραιώθηκε κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα. Και, παρότι δεν υπήρχε κάποιος θεωρητικός λόγος για την αλλαγή ονόματος, εξελίχθηκε στους αιώνες ως αναπόσπαστο κομμάτι της εκλογικής διαδικασίας.

Πώς όμως ξεκίνησε αυτή η παράδοση; Τι συμβολίζουν τα διάφορα παπικά ονόματα. Και ποιο όνομα θα μπορούσε να επιλέξει ο επόμενος Πάπας;

Γιατί οι Πάπες αλλάζουν όνομα;

Ο Άγιος Πέτρος, ο πρώτος Πάπας και ένας από τους 12 Αποστόλους, άλλαξε το όνομα γέννησής του, Σίμων. Πριν γίνει επικεφαλής της Εκκλησίας.

Χρειάστηκε να περάσουν άλλα πεντακόσια χρόνια προτού ο Πάπας Ιωάννης Β΄. Ο οποίος ηγήθηκε της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από το 533 έως το 535, εγκαινιάσει την παπική παράδοση του νέου ονόματος, απορρίπτοντας το «Μερκούριος». Το οποίο θεωρούσε ότι παρέπεμπε στον ειδωλολατρικό θεό Ερμή (Mercury).

Ο επόμενος Πάπας που άλλαξε το όνομά του ήταν ο Πέτρος Κανεπάνοβα τον 10ο αιώνα. Ο οποίος έγινε Ιωάννης XIV για να αποφύγει να αποκληθεί Πέτρος Β΄. Όπως σημειώνει ο Λίαμ Τεμπλ, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας του Καθολικισμού στο Κέντρο Καθολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Durham.

Από τον 10ο αιώνα και μετά, η μετονομασία έγινε συνηθισμένη πρακτική για τους Πάπες αμέσως μετά την εκλογή τους και στη συνέχεια καθιερώθηκε ως συνήθεια, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως ο Μάρκελλος Β΄ και ο Αδριανός ΣΤ΄, που επέλεξαν να διατηρήσουν τα ονόματα με τα οποία είχαν βαφτιστεί.

Πώς επιλέγουν το νέο τους όνομα;

Κάθε όνομα φέρει μια μακρά ιστορία και συνδέεται με τα επιτεύγματα ή τις αποτυχίες των προηγούμενων Παπών ή Αγίων που το έφεραν.

«Η σύνδεση με τα ονόματα προηγούμενων Παπών που αντιμετώπισαν κρίσεις, ηγήθηκαν μεταρρυθμίσεων ή είχαν μεγάλη δημοτικότητα μπορεί συχνά, αν και όχι πάντα, να παίζει ρόλο στην επιλογή ενός ονόματος», εξηγεί ο Τεμπλ στο CNN.

Για παράδειγμα, ο Πάπας Φραγκίσκος επέλεξε τον παπικό του τίτλο προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης. Του Αγίου που κήρυξε την ισότητα, την ειρήνη, την περιφρόνηση του πλούτου. Και την αγάπη για τους φτωχούς και για όλα τα πλάσματα του Θεού. Καθώς και τη συνεργασία διαφορετικών δογμάτων της Εκκλησίας . Χαρακτηριστικά που καθόρισαν τις προτεραιότητες της παποσύνης του Φραγκίσκου.

Ο προκάτοχος του Φραγκίσκου, ο Πάπας Βενέδικτος, επέλεξε το όνομά του, δεσμευόμενος στην ειρήνη και τη συμφιλίωση που ευαγγελίστηκαν ο Άγιος Βενέδικτος και ο Πάπας Βενέδικτος XV, προσθέτει ο Τεμπλ.

Υπάρχουν ονόματα «απαγορευτικά»;

Ένα όνομα που σίγουρα δεν θα υιοθετήσει ο νέος Πάπας είναι το Πέτρος, σε ένδειξη σεβασμού προς τον πρώτο Πάπα, τον Άγιο Πέτρο. Αλλά ίσως και λόγω μιας παλιάς προφητείας που λέει ότι ο Πέτρος Β΄ θα είναι ο τελευταίος Πάπας που θα υπηρετήσει το ρωμαιοκαθολικό ποίμνιο.

Σύμφωνα με τον Τεμπλ, υπάρχουν και άλλα ονόματα που, αν και δεν είναι απαραίτητα «απαγορευτικά», είναι λιγότερο πιθανό να επιλεγούν λόγω των συνειρμών που προκύπτουν από τους Ποντίφικες που τα έφεραν.

Ένα από αυτά τα ονόματα που προκαλεί αρνητικούς συνειρμούς είναι το Ουρβανός. Καθώς παραπέμπει στον Ουρβανό τον VIII, ο οποίος ξεκίνησε τη δίκη του Γαλιλαίου.

Με παρόμοιο τρόπο, προσθέτει ο Τεμπλ, το όνομα Πίος θα ανακαλούσε μνήμες του Πίου XII, ο ρόλος του οποίου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θεωρείται αμφιλεγόμενος. Και επικρίνεται όλο και περισσότερο.

Ποια τα επικρατέστερα ονόματα;

Σύμφωνα με τον Τεμπλ, αν ο νέος Πάπας σκοπεύει να συνεχίσει το μεταρρυθμιστικό έργο του προκατόχου του, προτείνει ως πιθανές επιλογές το Λέων – που παραπέμπει στον Λέοντα XIII, γνωστό για την αφοσίωσή του στην κοινωνική δικαιοσύνη, τους δίκαιους μισθούς και τις ασφαλείς συνθήκες εργασίας, ή το Ιννοκέντιος, που παραπέμπει στον Ιννοκέντιο XIII, ο οποίος προσπάθησε να καταστείλει τη διαφθορά.

Ένας νέος Πάπας από τον παγκόσμιο Νότο ίσως επιλέξει κάποιο από τα ονόματα που υιοθέτησαν οι πρώτοι μη Ιταλοί Ποντίφικες. Όπως ο Γελάσιος, ο Μιλτιάδης ή ο Βίκτωρ, όλοι προερχόμενοι από την αφρικανική ήπειρο.

Στην ιστορία της παποσύνης, μόλις 44 παπικά ονόματα έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά. Συμπεριλαμβανομένου και του Φραγκίσκος.

Η απόφασή του να επιλέξει ένα μοναδικό όνομα είχε «τεράστιες ιστορικές προεκτάσεις». Σημειώνει ο Τεμπλ, καθώς «είχαν περάσει περίπου 1.100 χρόνια από τον τελευταίο Πάπα με μοναδικό όνομα, τον Πάπα Λάνδωνος. Του οποίου η θητεία διήρκεσε λιγότερο από έναν χρόνο τον 10ο αιώνα».

Το «Ιωάννης» είναι το πιο δημοφιλές όνομα. Ακολουθούν το Γρηγόριος (16 Πάπες), το Βενέδικτος (15) και τα Ιννοκέντιος και Λέων (από 13 φορές έκαστο).

Πότε θα ανακοινωθεί το όνομα του νέου Πάπα;

Μόλις εμφανιστεί λευκός καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιξτίνα και χτυπήσουν οι καμπάνες του Αγίου Πέτρου, το όνομα του νεοεκλεγέντος Πάπα θα ανακοινωθεί στον κόσμο με μια λατινική φράση.

Ο ανώτερος καρδινάλιος θα ανέβει στο κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, συνοδευόμενος από δύο ιερείς, και θα εκφωνήσει την εμβληματική ανακοίνωση: «Habemus Papam» (Έχουμε Πάπα).

Το όνομα του νέου Πάπα, καθώς και τα βαπτιστικά του ονόματα, θα μεταφραστούν στα λατινικά στην ανακοίνωση. Αλλά το προηγούμενο επώνυμό του θα παραμείνει στην μητρική του γλώσσα.

Για παράδειγμα, όταν ο Πάπας Φραγκίσκος εξελέγη το 2013, τα βαπτιστικά του ονόματα «Jorge Mario» αποδόθηκαν ως «Giorgio Marium». Αλλά το επώνυμό του, «Bergoglio», παρέμεινε το ίδιο.

Το παπικό του όνομα ανακοινώθηκε ως «Franciscum». Και, όπως συνηθίζεται, ήταν η τελευταία λέξη της ανακοίνωσης.