Η φράση «ήξεις αφήξεις» με το σπουδαίο νόημα και η άγνωστη ιστορία της από το Μαντείο των Δελφών μέχρι και σήμερα

Η φράση ήξεις αφήξεις και η άγνωστη ιστορία της… Η φράση «ήξεις αφήξεις» είναι αρκετά γνωστή και συχνά τη χρησιμοποιούμε όταν αναφερόμαστε σε ασαφείς ή διφορούμενες απαντήσεις. Αλλά ποια είναι η ιστορία της, και γιατί τη συναντάμε ακόμα στη γλώσσα μας;

Η συγκεκριμένη έκφραση, όπως και πολλές άλλες παροιμίες και ρητά, αποτελεί κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Οι λαϊκές ρήσεις, γεμάτες σοφία και συντομία, μεταφέρουν γνώση και νοήματα από γενιά σε γενιά. Σε αυτή την περίπτωση, η φράση έχει τις ρίζες της στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και συγκεκριμένα στους χρησμούς του Μαντείου των Δελφών, όπου συχνά έδιναν απαντήσεις διφορούμενες και «μυστήριες».

Η ιστορία της φράσης βασίζεται σε έναν χρησμό που δόθηκε σε έναν πολεμιστή. Όταν ο στρατιώτης ζήτησε να μάθει αν θα πεθάνει στον πόλεμο, η Πυθία, ιέρεια του Μαντείου, του απάντησε: «ἥξεις ἀφήξεις οὐκ ἐν πολέμῳ θνήξεις». Η φράση αυτή, μεταφρασμένη στα λατινικά ως Ibis redibis nunquam per bella peribis , έχει μια εντυπωσιακή διπλή σημασία, ανάλογα με το πού τοποθετείται το κόμμα.

Απίστευτο: Πως βγήκε η έκφραση… «Αυγά σου καθαρίζουν»;

Αν το κόμμα τοποθετηθεί ως «ἥξεις ἀφήξεις, οὐκ ἐν πολέμῳ θνήξεις», τότε η φράση σημαίνει: «Θα πας, θα επιστρέψεις, δε θα σκοτωθείς στον πόλεμο». Ωστόσο, αν το κόμμα μετακινηθεί και η φράση γίνει «ἥξεις, ἀφήξεις οὐκ, ἐν πολέμῳ θνήξεις», η σημασία αλλάζει ριζικά και γίνεται: «Θα πας, δε θα επιστρέψεις, θα σκοτωθείς στον πόλεμο».

«Άνοιξε η γη και τον κατάπιε»: Η αληθινή ιστορία πίσω από την φράση

Αυτή η αμφισημία προκύπτει από την προφορική παράδοση του χρησμού, η οποία δεν επέτρεπε ακριβή γραπτή τοποθέτηση των σημείων στίξης. Έτσι, οι χρησμοί του Μαντείου των Δελφών συχνά ερμηνεύονταν ποικιλοτρόπως, αφήνοντας περιθώριο για αβεβαιότητα και «υπεκφυγή».

«Έγινε της Πόπης»: Η πολύνεκρη ιστορία πίσω από τη φράση

Η φράση χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για να περιγράψει άτομα που αποφεύγουν να δώσουν ξεκάθαρες απαντήσεις ή που διατυπώνουν τα λόγια τους με τρόπο που να επιδεικνύονται διαφορετικές ερμηνείες. Με αυτόν τον τρόπο, το «ήξεις αφήξεις» μας θυμίζει την παράδοση των αρχαίων ελληνικών χρησμών, που συχνά κρύβουν σοφία, αλλά και μια ιδέα ασάφειας που παρέμεινε ζωντανή στο χρόνο.