Η ιστορία πίσω από το «Πάσχα των αρχαίων Ελλήνων»

Με την Ανάσταση του Χριστού ως αφετηρία, θα εξετάσουμε την ιστορία ενός αρχαίου θεού και τις τελετές που συνόδευαν τον πρόωρο θάνατο και την ανάστασή του, καθώς παρουσιάζει ομοιότητες με τον τρόπο που οι χριστιανοί γιορτάζουν τα Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού.

Ο Άδωνις, ένας πανάρχαιος σημιτικός θεός, λατρευόταν στην Ελλάδα από τον 7ο αιώνα π.Χ., μετά την εισαγωγή της λατρείας του από την Κύπρο. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν γιος του Κινύρα και της Μύρρας, των οποίων η αιμομιξία προκλήθηκε από την Αφροδίτη. Η θεά, θαμπωμένη από την ομορφιά του βρέφους, το έκρυψε σε μια λάρνακα και το εμπιστεύτηκε στην Περσεφόνη, τη θεά του Κάτω Κόσμου. Όταν ο Άδωνις ενηλικιώθηκε, η Περσεφόνη αρνήθηκε να τον αποχωριστεί, προκαλώντας διαμάχη με την Αφροδίτη. Ο Δίας παρενέβη και όρισε ο Άδωνις να περνά τέσσερις μήνες με την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο, τέσσερις μήνες με την Αφροδίτη και τους υπόλοιπους τέσσερις μήνες όπου επιθυμούσε.

Ωστόσο, ο Άδωνις αφιέρωνε τους τελευταίους μήνες στην Αφροδίτη. Ο Άρης, ζηλόφθονος, μεταμορφώθηκε σε αγριόχοιρο και σκότωσε τον Άδωνη. Από το αίμα του φύτρωσαν κόκκινα τριαντάφυλλα και από τα δάκρυα της Αφροδίτης παπαρούνες. Η Αφροδίτη ζήτησε από την Περσεφόνη να επιστρέψει τον Άδωνη και οι δύο θεές συμφώνησαν να τον μοιράζονται για έξι μήνες η καθεμία, συμβολίζοντας τη νίκη του έρωτα επί του θανάτου.

“Αδώνια”

Προς τιμήν του Άδωνη, κάθε άνοιξη, κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, γιορτάζονταν τα “Αδώνια”. Μια γιορτή αποκλειστικά για γυναίκες. Επίσης η πρώτη ημέρα, ο “Αφανισμός”, ήταν ημέρα πένθους. Οι γυναίκες τοποθετούσαν ομοιώματα του θεού σε νεκρικές κλίνες, τα στόλιζαν με λουλούδια και καρπούς και θυμιάματα. Περιέφεραν τα ομοιώματα στους δρόμους. Θρηνώντας και ψάλλοντας τα “Αδωνίδια”, με τη συνοδεία ενός πένθιμου αυλού. Επιπλέον μαζί τους μετέφεραν τους “Κήπους του Αδώνιδος”, γλάστρες με φυτά που μαραίνονται γρήγορα. Στο τέλος της περιφοράς, τα ομοιώματα και οι “κήποι” ρίχνονταν στη θάλασσα. Με παρακλήσεις για την επιστροφή του θεού. Η δεύτερη μέρα, η “Εύρεσις”, ήταν ημέρα χαράς και εορτασμού για την ανάσταση του θεού. Με θυσίες αγριόχοιρων και πλούσια γεύματα.

Η γιορτή των “Αδωνίων” παραπέμπει στον εορτασμό του Πάσχα. Αποδεικνύοντας τις βαθιές ρίζες των εθίμων. Η αντικατάσταση του Άδωνη από τον Χριστό ταυτίζει τη Φύση με το Θεό στη συνείδηση των Ελλήνων.

Ωστόσο ο Άδωνις συμβολίζει το μυστήριο της βλάστησης και η γιορτή του την αναζωογόνηση της γης. Ο θάνατός του αντιπροσωπεύει το μαρασμό της φύσης τον χειμώνα και η ανάστασή του την αναγέννησή της την άνοιξη. Η παραμονή του με την Περσεφόνη συμβολίζει το φύτεμα του σπόρου και η επιστροφή του στην Αφροδίτη τη βλάστησή του.

Επίσης από τα “Αδωνίδια” σώζεται ο “Επιτάφιος Αδώνιδος” του ποιητή Βίωνα. Ένα κατάλοιπο είναι το παραδοσιακό τραγούδι “Ζαφείρης” στην Ήπειρο. Όπου ένα αγόρι παριστάνει τον πεθαμένο και τα κορίτσια τον στολίζουν και τον θρηνούν. Ακόμη παρόμοια έθιμα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.

Η γιορτή των “Αδωνίων”

Επιπλέον αν και οι Πατέρες της Εκκλησίας καταδίκαζαν τα αρχαία ταφικά τελετουργικά, η προσήλωση των Ελλήνων ήταν τόσο ισχυρή που τα ενσωμάτωσαν στη χριστιανική λατρεία. Τέλος η γιορτή των “Αδωνίων” παραπέμπει στον εορτασμό του Πάσχα. Αποδεικνύοντας τις βαθιές ρίζες των εθίμων. Ωστόσο η αντικατάσταση του Άδωνη από τον Χριστό ταυτίζει τη Φύση με το Θεό στη συνείδηση των Ελλήνων.