Η Ιστορία του Μήνα: Ιανουάριος- Πως πήρε το όνομά του;

Ο Μήνας, είναι το χρονικό διάστημα που ισούται με το 1/12 του πολιτικού έτους. Οι δώδεκα αυτές υποδιαιρέσεις, καθιερωμένες από την αρχαιότητα, είναι οι Μήνες. Από την αρχαιότητα , η Σελήνη υπήρξε το μέτρο διάρκειας του μήνα και στην αρχαϊκή της ονομασία, “Μήνη”. Οφείλει το χρονικό αυτό διάστημα, το όνομά του. Μήνας, είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να κάνει η Σελήνη μία πλήρη περιφορά γύρω από τον Πλανήτη μας.

Ιανουάριος

Η ιστορία του Ιανουαρίου που είναι σήμερα ο πρώτος μήνας του έτους και έχει διάρκεια 31 ημέρες. Αρχίζει γύρω στο 700 π.Χ. όταν ο δεύτερος – μετά τον Ρωμύλο – βασιλιάς της Ρώμης, ο Νουμάς Πομπίλιος (715-672 π.Χ.). Τον πρόσθεσε ως ενδέκατο μήνα στο έως τότε δεκάμηνο έτος των Ρωμαίων. Τότε, ο πρώτος μήνας του έτους ήταν ο Μάρτιος. Ο μήνας της εαρινής ισημερίας.

Ο Ιανουάριος (Januarius) οφείλει την ονομασία του στον διπρόσωπο Θεό των Ρωμαίων Ιανό (Janus). Επώνυμο Θεό της θύρας (Janua), πρώτο βασιλιά του Λατίου και Θεό των Θεών. Ο Ιανός, που ο Νουμάς καθιέρωσε τη λατρεία του, ήταν ο Θεός της κάθε αρχής, της έναρξης των πολεμικών επιχειρήσεων. Και των μεγάλων έργων. Κατά την παράδοση, ο πέμπτος βασιλιάς της Ρώμης, ο Ετρούσκος Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος, (Tarquinius Priscus, 616-578 π.Χ.) όρισε να αρχίζει το ημερολογιακό έτος από τον Ιανουάριο. Επειδή κατά τον μήνα αυτόν γιορταζόταν ο Θεός Ιανός, ο Θεός της κάθε αρχής, επομένως και του έτους. Μετά την αποπομπή όμως της δυναστείας των Ετρούσκων το 510 π.Χ., έπαψε αυτή η ημερολογιακή μεταρρύθμιση. Στη συνέχεια με την πάροδο των χρόνων και για διάφορους λόγους, η πρώτη του έτους μεταφέρθηκε από την εαρινή ισημερία στο χειμερινό ηλιοστάσιο και τελικά γύρω στο 153 π.Χ. ο Ιανουάριος καθιερώθηκε ως ο πρώτος μήνας του πολιτικού έτους.

Αρχαία Ρώμη

Ο λαός στην αρχαία Ρώμη, ονόμαζε τον Ιανουάριο και “Quirinalis” από το “Quirinus” (Ενυάλιος) ιδιαίτερη προσωνυμία του Ιανού αλλά και του Άρη ως Θεού του πολέμου ή από την τιμητική προσηγορία του μετά θάνατον θεοποιηθέντος Ρωμύλου.

Η Γη βρίσκεται στο περιήλιο της τροχιάς της (το πλησιέστερο σημείο στον Ήλιο) 11 ημέρες μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο, δηλαδή στις 2 Ιανουαρίου. Θεωρούμε όμως μάλλον απίθανο να ορίστηκε η αρχή του έτους την 1η Ιανουαρίου λόγω αυτού του αστρονομικού γεγονότος. Ωστόσο στην αρχαία Ρώμη, την 1η Ιανουαρίου γινόταν η ανάδειξη των ετήσιων Υπάτων και των Πραιτώρων και οι Καλένδες του Ιανουαρίου ήταν αφιερωμένες στο Θεό Ιανό.

Θερινό ηλιοστάσιο

Μολονότι ως αρχή του έτους είχε οριστεί ήδη από το 153 π.Χ. η 1η Ιανουαρίου, πολλοί αρχαίοι λαοί τοποθετούσαν την έναρξη του έτους είτε στην εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου). Είτε στο θερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου). Πολύ αργότερα, τουλάχιστον από τον 10 μ.Χ. αιώνα και μετέπειτα, καθιερώθηκε βαθμιαία στην Ευρώπη. Ως αρχή του πολιτικού έτους η 1η Ιανουαρίου.

Ρώμη

Στη Ρώμη, τη δεύτερη μέρα του Ιανουαρίου πανηγυρίζονταν στις τριόδους της πόλης τα Compitalia προς τιμή των Λαρήτων (lares), των Θεοτήτων. Που προστάτευαν τις οδούς, τους αγρούς και τις οικίες. Ενώ στις 9 του ίδιου μήνα εορτάζονταν προς τιμή του Ιανού τα Αγωνάλια ή Αγκονάλια (Agonalia). Τα οποία πανηγυρίζονταν άλλες τρεις φορές κατά τη διάρκεια του έτους. Στις 17 Μαρτίου προς τιμή του Άρη, στις 21 Μαΐου προς τιμή του Βήδιου και στις 11 Δεκεμβρίου προς τιμή των Γήϊνων Θεοτήτων. Στις 30 Ιανουαρίου (αλλά και στις 4 Ιουλίου) γιορταζόταν στη Ρώμη η Θεά Ειρήνη με αγώνες και δημόσια λατρεία.

Διάφορες ονομασίες για τον Ιανουάριο

Ο λαός μας έχει διάφορες ονομασίες για τον Ιανουάριο. Ο Γενάρης είναι και Γεννολοητής, παρετυμολογικά, γιατί τότε γεννοβολούν τα κοπάδια. Γατόμηνας γιατί τότε ζευγαρώνουν οι γάτες και Μεσοχείμωνος γιατί είναι ο μεσαίος από τους τρεις χειμωνιάτικους μήνες. Ακόμα Κρυαρίτης (στη Μάνη) για το τσουχτερό του κρύο, αλλά και Γελαστός για τις Αλκυονίδες μέρες του. Κλαδευτής και Καλαντάρης (Πόντος-Καππαδοκία) από τα κάλαντα (Καλένδες) της αρχιχρονιάς. Τέλος, είναι Τρανός, Πρωτάρης, Μεγάλος Μήνας ή Μεγαλομηνάς γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους και έχει 31 ημέρες.