Καθαρά Δευτέρα: Η λαγάνα, η κυρά Σαρακοστή και τα έθιμα της ημέρας

Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος, δηλαδή παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό “λάγανον”. Που ήταν μια πλακωτή ζύμη από αλεύρι και νερό. Επίσης η χρήση άζυμου άρτου έχει τις ρίζες της στην Εξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο. Με την καθοδήγηση του Μωυσή.

Η ιστορία της λαγάνας ξεκινά από την αρχαιότητα και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Ο Αριστοφάνης στις “Εκκλησιάζουσες” αναφέρει τη λαγάνα, ενώ ο Οράτιος την περιγράφει ως “το γλύκισμα των φτωχών”. Το έθιμο της λαγάνας έχει διατηρηθεί αναλλοίωτο στο πέρασμα των αιώνων και σήμερα παρασκευάζεται με μεράκι από τους αρτοποιούς.

Επίσης η Καθαρά Δευτέρα, η πρώτη ημέρα της Σαρακοστής, πήρε το όνομά της από το έθιμο των νοικοκυρών να καθαρίζουν σχολαστικά τα μαγειρικά σκεύη με αλισίβα. Ωστόσο την ημέρα αυτή, οι οικογένειες συνήθιζαν να βγαίνουν στην ύπαιθρο και να απολαμβάνουν νηστίσιμα εδέσματα, όπως λαγάνα, λαχανικά, χαλβά, ελιές και ταραμά.

Ένα έθιμο που τείνει να εξαφανιστεί είναι η παρασκευή λαγάνας σε σχήμα γυναίκας, της “κυράς Σαρακοστής”. Η κυρά Σαρακοστή έχει σταυρό στο κεφάλι ή στο στήθος, δεν έχει στόμα για να συμβολίσει τη νηστεία, και έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας.

Ακόμη οι αρτοποιοί, πιστοί στις παραδόσεις, παρασκευάζουν λαγάνες την Καθαρά Δευτέρα, συμβάλλοντας στη διατήρηση αυτού του εθίμου για τις νέες γενιές.

Ετοιμάστε την πιο νόστιμη λαγάνα στο σπίτι σας, ακολουθώντας μια απλή και εύκολη συνταγή.

Υλικά:

500 γρ. αλεύρι σκληρό
350 ml χλιαρό νερό
10 γρ. ξηρή μαγιά
1 πρέζα ζάχαρη
10 γρ. αλάτι
2 κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο

Για το άλειμμα:

2 κουταλιές της σούπας νερό σε θερμοκρασία δωματίου
1 κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη
Σουσάμι

Εκτέλεση:

Αρχικά σε ένα μπολ, ανακατέψτε το χλιαρό νερό, τη μαγιά και τη ζάχαρη, χρησιμοποιώντας ένα σύρμα. Έπειτα αφήστε το μείγμα στην άκρη για 15-20 λεπτά, μέχρι να ενεργοποιηθεί η μαγιά.
Μόλις περάσουν τα 15 λεπτά, προσθέστε το αλεύρι, το αλάτι και το ελαιόλαδο. Χτυπήστε το μείγμα στο μίξερ με τον γάντζο για 5-7 λεπτά. Ξεκινήστε με χαμηλή ταχύτητα και σταδιακά αυξήστε την. Προσθέστε το αλάτι μετά από λίγο, για να μην επηρεάσει τη μαγιά.
Μετά από 7 λεπτά, αλείψτε ένα μπολ με λίγο ελαιόλαδο και αλευρώστε ελαφρά τα χέρια σας. Τοποθετήστε τη ζύμη στο μπολ και σκεπάστε την με μεμβράνη. Αφήστε την να ξεκουραστεί και να διπλασιαστεί σε όγκο, για περίπου 1 ½ ώρα.

Στη συνέχεια αφαιρέστε τη ζύμη από το μπολ και, με ένα μαχαίρι, χωρίστε την σε 2 ίσα μέρη. Απλώστε κάθε κομμάτι ζύμης πάνω σε λαδόκολλα.
Κατόπιν χρησιμοποιώντας έναν πλάστη και λίγο αλεύρι, ανοίξτε κάθε κομμάτι ζύμης σε λαγάνα, στο μέγεθος του ταψιού σας.

Ωστόσο μεταφέρετε τις λαγάνες σε 2 ταψιά, στρωμένα με λαδόκολλα. Απλώστε τις λαγάνες λίγο περισσότερο μέσα στα ταψιά, για να διατηρήσουν το σχήμα τους κατά το ψήσιμο.
Επιπλέον σε ένα μπολ, ανακατέψτε το νερό με τη ζάχαρη για να δημιουργήσετε ένα ζαχαρόνερο. Αλείψτε τις λαγάνες με το ζαχαρόνερο και πασπαλίστε με σουσάμι. Αφήστε τις λαγάνες να φουσκώσουν για 20 λεπτά.

Έπειτα προθερμάνετε τον φούρνο στους 220°C στον αέρα.
Μετά από 20 λεπτά, πιέστε ελαφρά τις λαγάνες με τα δάχτυλά σας, δημιουργώντας τα χαρακτηριστικά δαχτυλίδια.
Τέλος ραντίστε με λίγο ελαιόλαδο και ψήστε για 10-15 λεπτά, μέχρι να ροδίσουν.