Κυκεώνας Τι ήταν το μυθικό ποτό που έπιναν οι Αρχαίοι Έλληνες; Το μυστικό πίσω από τα Ελευσίνια Μυστήρια

Κυκεώνας: Τι ήταν το μυθικό ποτό που έπιναν οι Αρχαίοι Έλληνες; Αν αναρωτηθεί ποτέ τι περιείχε το «ποτό» που έπιναν οι αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι θεωρούνταν προχωρημένοι για την εποχή τους;

Ο Μύθος της Περσεφόνης

Σύμφωνα με τον μύθο, η πανέμορφη Περσεφόνη μάγεψε τον πανίσχυρο θεό του Κάτω Κόσμου, Πλούτωνα, ο οποίος την απήγαγε και την έκρυψε στον Άδη. Η μητέρα της, Δήμητρα, σε απόγνωση αναζήτησε την κόρη της και κατέφυγε στην Ελευσίνα για βοήθεια.

Οι Ελευσίνιοι πρόσφεραν στη Δήμητρα ένα ποτό, τον κυκεώνα, που περιείχε κριθάρι, νερό και δυόσμο. Ωστόσο, η Θεά ήταν τόσο συντετριμμένη που καταράστηκε τη γη, εμποδίζοντας τους καρπούς να φυτρώσουν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια μεγάλη λιμό, και ο Δίας, για να σώσουμε την κατάσταση, έστειλε τον Ερμή να φέρει πίσω την Περσεφόνη.

Τελικά, αποφασίστηκε ότι η Περσεφόνη θα ζούσε μήνες με τη μητέρα της και τους υπόλοιπους στο βασίλειο του Άδη. Με αυτή τη συμφωνία, η Δήμητρα επέτρεψε στη γη να καρπίσει ξανά και έτσι θεσμοθετήθηκαν τα Ελευσίνια Μυστήρια.

Αργότερα, οι τρεις συγγραφείς Γουόσον, Χόφμαν και Ρακ ξεκίνησαν μια έρευνα για να βρουν ποιες ουσίες βοηθούσαν τους μύστες να φτάσουν σε κατάσταση έμπνευσης κατά τη διάρκεια των Μυστηρίων. Η έρευνά τους ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘0, όταν ο οικονομολόγος και ο μυκητης Γουόσον αποφασίσει να αποφασίσει τι κατανάλων οι μύστες. Συνεργάστηκε με τον χημικό Αλμπερτ Χόφμαν, με στόχο να αναλυθούν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν απομονώσει κάποια ουσία από φυτά που υπήρχαν στην περιοχή της Ελευσίνας.

Η προσοχή τους στράφηκε σε ένα παράσιτο της σίκαλης, γνωστό ως «ερυσιβώδη όλυρα» ή «εργότιο της σίκαλης». Αφού διαπίστωσαν ότι το παράσιτο υπήρχε και σε άλλα δημητριακά, άρχισαν τα πειράματα, εστιάζοντας στο κριθάρι, συστατικό του κυκεώνα.

Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι και ο Καρλ Ρακ, καθηγητής κλασικών σπουδών, ο οποίος μελετούσε τις εκστατικές τελετές των αρχαίων Ελλήνων και ήταν θιασώτης των «ενθεογενών» ουσιών, που οδηγούσαν σε καταστάσεις έμπνευσης και έκστασης.

«Ο δρόμος για την Ελευσίνα: Αποκαλύπτοντας το μυστικό των Μυστηρίων»

Η συνεργασία των τριών επιστημόνων οδήγησε στη συγγραφή του βιβλίου «Ο δρόμος για την Ελευσίνα: Αποκαλύπτοντας το μυστικό των Μυστηρίων», το οποίο εκδόθηκε το 1978 στις ΗΠΑ. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις και την καταδίωξη του στην Αμερική, το βιβλίο χρειάστηκε αρκετά χρόνια για να επανεκδοθεί, με την τρίτη του έκδοση να κυκλοφορήσει το 2008.

Αν και η θεωρία των επιστημόνων σχετικά με τις ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν στα ελευθέρια Μυστήρια έχει προκαλέσει αμφιβολίες, τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: Ποια ήταν τα ακριβή συστατικά του κυκεώνα; Μήπως ο Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα παρέχει την «ακριβή» συνταγή για αυτό το μυστικό ποτό;

«Τα βιβλία, πέρα από την εμπειρία του Χόφμαν να παρασκευάσει και να πιει κυκεώνα, αγγίζουν κι άλλα θέματα», επισημαίνει ο υπεύθυνος του μικρού εκδοτικού οίκου «Κυκεών tales» Ηλίας Μοναχολιάς.

Και συνεχίζει: «Γιατί τέτοιες ουσίες χρησιμοποιούνταν στα Ελευσίνια Μυστήρια και γιατί εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα από ινδιάνικες φυλές κατά τη διάρκεια θρησκευτικών τελετών; Και γιατί μια τέτοια χρήση απορρίπτεται στη χριστιανική λειτουργία;

Η διαφορά μεταξύ χριστιανισμού και Ελευσίνιων Μυστηρίων έγκειται στη φύση της θεϊκής εμπειρίας. Ο χριστιανισμός προάγει τη λατρεία μιας θεϊκής δύναμης που βρίσκεται εκτός του ατόμου, στο Παράδεισο. Αντίθετα, στην Ελευσίνα, το ζητούμενο ήταν μια σπάνια, οραματική εμπειρία που μετέτρεπε τους ανθρώπους σε μύστες, επιδιώκοντας την ένωση με το θεϊκό.

Ο Καρλ Ρακ, ο μοναδικός από τους τρεις επιστήμονες που επιβίωσε, συνέχισε τις έρευνες του μόνο του και το 2006 δημοσίευσε το βιβλίο του «Τα μυστικά της Αρχαίας Ελευσίνας: Τα ιερά μανιτάρια της θεάς». Στην τελευταία του επίσκεψη στην Ελευσίνα, παραδέχθηκε ότι η επίσκεψη στο Τελεστήριο δεν απαίτησε καμία ουσία για να νιώσει καλά.

5 Άγνωστες πτυχές της Αρχαίας Ελλάδας που θα σε εκπλήξουν

Ο κυκεώνας

Ο κυκεώνας, το ποτό που κυκλοφορούσε στις τελετές, ήταν συνήθως ένα μείγμα κριθαριού, νερό και αρωματικών φυτών όπως το φλισκούνι, η μέντα και το θυμάρι. Υπήρχαν και παραλλαγές, όπου το κριθάλευρο αναμειγνυόταν με κρασί ή γάλα, προσθέτοντας μέλι, τριμμένο τυρί, αλάτι ή χόρτα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο κυκεώνας ήταν το βασικό γεύμα των χαμηλών κοινωνικών τάξεων.

Η Ιλιάδα περιγράφει τον κυκεώνα ως ποτό που αποτελείται από κριθάρι, νερό, βότανα και τριμμένο τυρί, ενώ στην Οδύσσεια, η Κίρκη προσθέτει μέλι και ένα μαγικό φίλτρο. Ο Ερμής το συστήνει για τις χωνευτικές του οδηγίες. Παρόλα αυτά, οι αριστοκράτες το απέφευγαν, θεωρώντας το ποτό των αγροτών.

Αρχαία Ελλάδα: Τα προκλητικά ρούχα, τα «καυτά» εσώρουχα και τα γυναικεία «όπλα»

Η ερμηνεία για τις ψυχοενεργές εμπειρίες που περιέγραψαν οι συμμετέχοντες στα Ελευσίνια Μυστήρια συνδέεται με την πιθανότητα ότι το κριθάρι που χρησιμοποιήθηκε ήταν μολυσμένο από την παρασιτική μουσική Ερυσίβη. Αυτός ο μύκητας είχε ψυχοδραστικές πληροφορίες που ενίσχυαν τις οπτικές και συναισθηματικές εμπειρίες των μυημένων, προκαλώντας τα οράματα που ήταν χαρακτηριστικά της τελετής.