Ο άγνωστος Κηφισός και οι πηγές της ζωής και του θανάτου

Ο άγνωστος Κηφισός που κυλάει δίπλα μας για χιλιάδες χρόνια και οι πηγές του της ζωής και του θανάτου

Ο Κηφισός αποτελεί τον κυριότερο ποταμό της Αττικής, πηγή ζωής και ευφορίας για το λεκανοπέδιο επί χιλιάδες χρόνια. Πηγάζει από τον φυσικό κόμβο μεταξύ της Πεντέλης και της Πάρνηθας (δυτικά της Εκάλης και ανατολικά των Θρακομακεδόνων) και διασχίζει το μεγαλύτερο μέρος της πρωτεύουσας, για να εκβάλει τελικά στον Φαληρικό Όρμο, στον Σαρωνικό, αφού συναντηθεί και με τον Ιλισό.

Η ιστορία του Κηφισού είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη της Αθήνας, αποτελώντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η άναρχη αστική ανάπτυξη μεταμόρφωσε ένα φυσικό οικοσύστημα σε ένα υποβαθμισμένο κανάλι.

---

 

Από τη Θεοποίηση στην Ευφορία: Ο Αρχαίος Κηφισός

 

Στην αρχαιότητα, ο Κηφισός δεν ήταν απλώς ένα ρέμα. Ήταν θεοποιημένος ποταμός, σύμβολο ευημερίας και καθαρότητας. Μια παράστασή του διασώζεται στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, όπου συμμετέχει στη διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα για την κυριαρχία στην πόλη.

Οι αρχαίοι Αθηναίοι τον λάτρευαν γιατί έκανε εύφορες τις περιοχές που διέτρεχε, ιδίως τον περίφημο Ελαιώνα, ο οποίος ήταν ζωτικής σημασίας για την οικονομία και τη διατροφή της πόλης. Στις όχθες του, κατά τον Παυσανία, υπήρχαν μνημεία και τελετουργίες, όπως η αφιέρωση των μαλλιών των νέων στον ποταμό ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Οι πηγές του, όπως αυτές στο Κεφαλάρι της Κηφισιάς (Άντρο των Νυμφών), τροφοδοτούσαν με νερό την Αθήνα ήδη από την εποχή των Πεισιστρατιδών (6ος π.Χ. αιώνας) και αργότερα μέσω του Αδριάνειου υδραγωγείου.

Στη μυθολογία, ο Κηφισός συνδέεται με τον μύθο του Νάρκισσου, ο οποίος ήταν καρπός της ένωσής του με τη Νύμφη Λειριόπη, ενισχύοντας τη μαγεία που περιέβαλλε τον ποταμό.

---

Βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια της Αθήνας ο Κηφισός

Η Μεταμόρφωση σε «Ποτάμι Θανάτου»

 

Η εικόνα του ποταμού άλλαξε ριζικά κατά τον 20ό αιώνα, ειδικά στη μεταπολεμική περίοδο. Το νοτιοδυτικό τμήμα του ποταμού μετατράπηκε σε ένα άναρχο βιομηχανικό πάρκο. Εργοστάσια, βιομηχανίες και βιοτεχνίες εγκαταστάθηκαν εκατέρωθεν της κοίτης, χωρίς κανένα σχέδιο απορροής των βιομηχανικών αποβλήτων, τα οποία κατέληγαν κατευθείαν στον Κηφισό, μετατρέποντάς τον σταδιακά σε έναν ρυπογώνο αγωγό.

Η ιδεολογία του τσιμέντου κυριάρχησε απόλυτα. Η κορύφωση της καταστροφής ήρθε με την κάλυψη μεγάλου τμήματος του ποταμού, από τις Τρεις Γέφυρες μέχρι το Νέο Φάληρο, προκειμένου να κατασκευαστεί η λεωφόρος Κηφισού. Αυτό το υδραυλικό και οδικό έργο όχι μόνο μείωσε το πλάτος της κοίτης και αλλοίωσε το μικροκλίμα, αλλά ουσιαστικά εξαφάνισε το ποτάμι από την οπτική επαφή και τη ζωή της πόλης, μετατρέποντάς το σε έναν κλειστό αντιπλημμυρικό οχετό.

Δείτε στο βίντεο μαγευτικές εικόνες του haanity από τον άγνωστο Κηφισό

Παρά την τραγική του υποβάθμιση, μεγάλο τμήμα του άνω ρου του Κηφισού, από τη Νέα Φιλαδέλφεια και προς βορρά, διατηρεί ακόμη τη φυσική του μορφή και σημαντική βιοποικιλότητα, χάρη και στο Προεδρικό Διάταγμα Προστασίας του 1994. Αυτά τα σημεία αποτελούν τις μαγευτικές λήψεις και τις πηγές ζωής που παραπέμπουν στην αρχαία δόξα του, σε έντονη αντίθεση με το τσιμεντένιο κανάλι του κάτω ρου.