Οι άγνωστοι μήνες και οι ημέρες στην αρχαία Ελλάδα

Οι άγνωστοι μήνες και οι ημέρες στην αρχαία Ελλάδα, τα Μυστήρια του Αρχαίου Αττικού Ημερολογίου με τις γιορτές και τους Θεούς

Σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή, η αρχαία Ελλάδα δεν διέθετε ένα επίσημο, κωδικοποιημένο θρησκευτικό ημερολόγιο που να καθορίζει τις ημέρες των εορτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Μόλις στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., ο Αθηναίος Νικόμαχος ανέλαβε το έργο να συντάξει έναν κώδικα θρησκείας για την πόλη των Αθηνών.

Οι άγνωστοι μήνες και οι ημέρες στην αρχαία Ελλάδα – Ο Κώδικας του Νικόμαχου και οι Περιορισμένες Πληροφορίες

Ο Νικόμαχος κατέγραψε τον κώδικα βουστροφηδόν (εναλλάξ από δεξιά προς αριστερά και το αντίστροφο) σε ειδικά διαμορφωμένους τοίχους. Το ημερολόγιό του περιελάμβανε τις ετήσιες θυσίες καθώς και εκείνες που τελούνταν κάθε δύο χρόνια. Δυστυχώς, έχουν σωθεί μόνο αποσπάσματα αυτού του κώδικα. Οι λιγοστές πληροφορίες που αντλούμε από αυτά τα αποσπάσματα υπογραμμίζουν το τεράστιο κενό γνώσης που υπάρχει σχετικά με τις λατρευτικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων.

Αρχαία Ελλάδα: Τα μυστικά που κρύβει ο «χρυσός» αριθμός «Φ» που άλλαξε τον κόσμο

Ο Ρόλος του Βασιλέα και η Έναρξη του Έτους

Στην Αθήνα, κάθε χρόνο οριζόταν ένας βασιλέας, ένα από τα ανώτερα κρατικά αξιώματα, ο οποίος είχε την ευθύνη της επίβλεψης των θρησκευτικών ζητημάτων. Ως δικαστής, προήδρευε στο δικαστήριο που ήταν αρμόδιο για υποθέσεις ασέβειας, ενώ το ιερατικό του καθήκον περιλάμβανε τον προσδιορισμό των ημερομηνιών των εορτών.

Ο πρώτος αττικός μήνας ξεκινούσε με την εμφάνιση της νέας σελήνης (νουμηνία) μετά τη θερινή ισημερία, περίπου στις 15 Ιουλίου.

Ο Μυστικισμός στην Αρχαία Ελλάδα: Οι πρώτες τελετές και τα μυστήρια

Οι Μήνες και οι Γιορτές του Αττικού Ημερολογίου

Ακολουθεί μια αναλυτική περιγραφή των μηνών και των σημαντικότερων εορτών του αττικού ημερολογίου:

• Εκατομβαιών (μέσα Ιουλίου – μέσα Αυγούστου): Πήρε το όνομά του από τα Εκατόμβαια, γιορτή προς τιμή του Απόλλωνα. Γιορτάζονταν επίσης τα Κρόνια, τα Συνοίκια και τα Παναθήναια, με αποκορύφωμα τα γενέθλια της Θεάς Αθηνάς στις 28 του μήνα.

• Μεταγειτνιών (μέσα Αυγούστου – μέσα Σεπτεμβρίου): Ονομάστηκε από τη γιορτή Μεταγείτνια, προς τιμή του Απόλλωνα ως προστάτη της αλλαγής γειτόνων. Επίσης, γίνονταν τα Ηράκλεια στο Κυνόσαργες.

• Βοηδρομιών (μέσα Σεπτεμβρίου – μέσα Οκτωβρίου): Πήρε το όνομά του από τα Βοηδρόμια, επίσης προς τιμή του Απόλλωνα. Άλλες γιορτές ήταν τα Γενέσια, η γιορτή της Αρτέμιδος Αγροτέρας, και τα πολυήμερο Μυστήρια.

• Πυανεψιών (μέσα Οκτωβρίου – μέσα Νοεμβρίου): Ονομάστηκε από τα Πυανέψια, μια ακόμη γιορτή προς τιμή του Απόλλωνα. Ο μήνας περιλάμβανε πολλές εορτές όπως τα Προηρόσια, τα Οσχοφόρια, τα Θήσεια, τα Στήνια, τα Θεσμοφόρια, τα Χαλκεία και τα Απατούρια.

• Μαιμακτηριών (μέσα Νοεμβρίου – μέσα Δεκεμβρίου): Το όνομά του προέρχεται από τα Μαιμακτήρια, προς τιμή του Δία ως θεού των θυελλών (μαίμαξ = θυελλώδης). Γίνονταν επίσης τα Πομπαία.

• Ποσειδεών (μέσα Δεκεμβρίου – μέσα Ιανουαρίου): Πήρε το όνομά του από τα Ποσείδεα, γιορτή προς τιμή του Ποσειδώνα. Άλλες εορτές ήταν τα Αλώα και τα Κατ’ αγρούς Διονύσια.

• Γαμηλιών (μέσα Ιανουαρίου – μέσα Φεβρουαρίου): Ονομάστηκε από τη γιορτή Γαμήλια, τον «ιερό γάμο» του Δία με την Ήρα. Άλλη γιορτή του μήνα ήταν τα Λήναια.

• Ανθεστηριών (μέσα Φεβρουαρίου – μέσα Μαρτίου): Το όνομά του προήλθε από τα Ανθεστήρια, προς τιμή του Διονύσου. Επίσης γίνονταν τα Διάσια.

• Ελαφηβολιών (μέσα Μαρτίου – μέσα Απριλίου): Πήρε το όνομά του από τα Ελαφηβόλια, προς τιμή της Άρτεμης. Επίσης, γιορτάζονταν τα Ασκληπίεια, τα εν άστει Διονύσια και τα Πάνδια.

• Μουνιχιών (μέσα Απριλίου – μέσα Μαΐου): Ονομάστηκε από τα Μουνίχια, προς τιμή της Άρτεμης. Ο μήνας περιλάμβανε την Εορτή του Έρωτα (στις 4 του μήνα), την Πομπή προς το Δελφίνιον και τα Ολυμπιεία.

• Θαργηλιών (μέσα Μαΐου – μέσα Ιουνίου): Το όνομά του προήλθε από τα Θαργήλια, προς τιμή της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Άλλες γιορτές ήταν τα Βενδίδια, τα Πλυντήρια και τα Καλλυντήρια.

• Σκιροφοριών (μέσα Ιουνίου – μέσα Ιουλίου): Ονομάστηκε από τα Σκιροφόρια, προς τιμή του Ποσειδώνα. Τον ίδιο μήνα γιορτάζονταν τα Διιπόλιεια και τα Διισωτήρια.

Είναι αξιοσημείωτο ότι κανένας μήνας του αττικού ημερολογίου δεν ονομάστηκε από γιορτή της Αθηνάς, παρόλο που ήταν η προστάτιδα θεά της πόλης. Αντίθετα, παρατηρείται μια τάση υπέρ των γιορτών του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Τέλος, όλα τα ονόματα των εορτών εμφανίζονται στον πληθυντικό αριθμό.