Παραδοσιακό Χριστόψωμο: Οι συμβολισμοί και η ιεροτελεστία για να το φτιάξετε – Η γνήσια συνταγή για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι

Παραδοσιακό Χριστόψωμο: Οι συμβολισμοί και η ιεροτελεστία… Το χριστόψωμο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, έχοντας ιδιαίτερο θρησκευτικό και συμβολικό χαρακτήρα. Πρόκειται για ένα ψωμί ευλογημένο, που κόβεται ανήμερα τα Χριστούγεννα με ευχές για υγεία, ευημερία και αγάπη. Στην επιφάνειά του είναι πάντα χαραγμένος ο σταυρός, συμβολίζοντας τη γέννηση του Χριστού και τη θεία ευλογία.

Το ζύμωμα του Χριστόψωμου θεωρείται ιεροτελεστία, κατά την οποία οι γυναίκες της οικογένειας επιδεικνύουν ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Χρησιμοποιούν εκλεκτά υλικά όπως ψιλό αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Συχνά, καθώς ζυμώνουν, προφέρουν λόγια ευλογίας, όπως: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».

Από τη ζύμη σχηματίζεται μια κυκλική βάση, πάνω στην οποία τοποθετούνται λωρίδες ζύμης σε σχήμα σταυρού. Στο κέντρο του ψωμιού τοποθετείται συνήθως ένα ολόκληρο καρύδι, ενώ στην υπόλοιπη επιφάνεια χαράσσονται σχέδια όπως λουλούδια, φύλλα και καρποί, που συμβολίζουν την ευημερία και την αφθονία. Σε ορισμένα μέρη, προσθέτουν και ένα άβαφο αυγό στο κέντρο, ως σύμβολο γονιμότητας.

Το σταύρωμα

Την ημέρα των Χριστουγέννων, ο οικοδεσπότης σταυρώνει το χριστόψωμο, το κόβει και το μοιράζει στα μέλη της οικογένειας και τους καλεσμένους. Αυτή η πράξη παρομοιάζει τη Θεία Κοινωνία, καθώς ο Χριστός προσέφερε τον άρτο της ζωής στην ανθρωπότητα.

Το χριστόψωμο έχει διαφορετικές ονομασίες και μορφές ανά περιοχή, όπως «ψωμί του Χριστού» ή «σταυροί», και η παράδοση αυτή είναι βαθιά ριζωμένη κυρίως στην Κρήτη και άλλες περιοχές της Ελλάδας. Το ζύμωμά του θεωρείται έργο ιερό και αποτελεί μια αυθεντική χριστιανική παράδοση που συνδέει την οικογένεια με την πίστη και την ενότητα.

Δείτε επίσης – Χριστουγεννιάτικο τραπέζι: Υγιεινά και πεντανόστιμα ορεκτικά που θα σας μαγέψουν

Η παραδοσιακή συνταγή από την Αργυρώ Μπαρμπαρίγου

 

Τα υλικά που θα χρειαστείτε

Για το Χριστόψωµο

600 γρ. αλεύρι
300 γρ. αλεύρι μαλακο
200 γρ. αλεύρι ολικής άλεσης
100 γρ. πρόβειο γιαούρτι με πέτσα
60 νωπή μαγιά
2 κ.σ. μέλι
1½ κ.σ. αλάτι
100 γρ. ψιλοκομμένα καρύδια
1 πρέζα/ες μπαχάρι
1 πρέζα/ες μοσχοκάρυδο
2 πρέζα/ες μαστίχα
1/2 κ.γ. μαχλέπι
700 ml νερό χλιαρό

Για το στόλισμα

Λίγα Καρύδια ολόκληρα (με το κέλυφος)
Λίγα Γαρίφαλα (καρφάκια)
Λίγη Αμυγδαλόψιχα (ολόκληρα)
Διάλυμα αυγού (κρόκος + 2 κ. σ. γάλα)

Οι οδηγίες βήμα – βήμα

Ανάμειξη αλευριών
Σε μια μεγάλη λεκάνη, ανακατεύουμε όλα τα είδη αλευριού με τα χέρια μέχρι να ομογενοποιηθούν.

Ενεργοποίηση της μαγιάς
Σε μια κανάτα, διαλύουμε τη μαγιά μαζί με το μέλι και ½ ποτήρι χλιαρό νερό. Σκεπάζουμε και αφήνουμε το μείγμα για 8-10 λεπτά, μέχρι να αφήσουμε ελαφρώς την επιφάνειά του.

Παρασκευή ζύμης
Κάνουμε μια λακκούβα στο κέντρο του μείγματος αλευριού και προσθέτουμε τη διαλυμένη μαγιά, το γιαούρτι, το μπαχάρι και το μοσχοκάρυδο.
Σε ένα άλλο σκεύος, ανακατεύουμε το αλάτι με το υπόλοιπο χλιαρό νερό και το προσθέτουμε στα υλικά.
Αρχίζουμε να ζούμε μέχρι να ενσωματωθούν όλα τα υλικά. Όταν η ζύμη αρχίζει να σχηματίζεται, προσθέτουμε τα καρύδια και συνεχίζουμε το ζύμωμα.

Αφράτεμα της ζύμης
Μεταφέρουμε τη ζύμη στον πάγκο εργασίας και ζούμε για 8-10 λεπτά, μέχρι να γίνει λεία και αφράτη. Την τοποθετούμε σε λαδωμένο, βαθύ μπολ, τη σκεπάζουμε καλά και αφήνουμε σε ζεστό μέρος για να φουσκώσει, περίπου για 1 ώρα. Αν μείνει σε θερμοκρασία δωματίου, χρειάζεται 2 ώρες.

Δεύτερο φούσκωμα
Βγάζουμε τη φουσκωμένη ζύμη στον πάγκο, την πιέζουμε για να ξεφουσκώσουμε και κόβουμε ένα κομμάτι στο μέγεθος ενός μήλου, το οποίο κρατάμε για το στόλισμα.
Δίνουμε στη ζύμη στρογγυλό σχήμα, φροντίζοντας οι ενώσεις να είναι από κάτω, και τη μεταφέρουμε σε λαδωμένο ταψί (διαμέτρου 30 ή 32 εκ.).

Στόλισμα
Πλάθουμε το κομμάτι της ζύμης που κρατήσαμε σε δύο λεπτά φιτίλια, τα οποία τοποθετούμε σταυρωτά στην επιφάνεια του Χριστόψωμου. Στο κέντρο βάζουμε ένα ολόκληρο καρύδι, ενώ γύρω-γύρω τοποθετούμε τόσα καρύδια όσα είναι τα μέλη της οικογένειας.
Γαρνίρουμε το σταυρό με αμύγδαλα και γαρίφαλα.

Αναμονή και φούσκωμα
Σκεπάζουμε το χριστόψωμο και το αφήνουμε να φουσκώσει ξανά, μέχρι να γεμίσει όλο το ταψί. Αυτό διαρκεί περίπου 40 λεπτά σε ζεστό μέρος ή 1 ώρα σε θερμοκρασία δωματίου.

Ψήσιμο

Αλείφουμε προσεκτικά την επιφάνεια με χτυπημένο αυγό.
Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180°C στις αντιστάσεις για 50-60 λεπτά, μέχρι να ροδίσει όμορφα και να φουσκώσει.

Δείτε επίσης – Το Έθιμο της Βασιλόπιτας και η ιστορία της

Το χριστόψωμο είναι έτοιμο να στολίσει το γιορτινό τραπέζι, γεμάτο συμβολισμούς και παράδοση.