Γιατί πολλά ζευγάρια χωρίζουν στα τέσσερα χρόνια σχέσης; Το ερωτικό τρίγωνο και η επιστημονική εξήγηση

Η αγάπη είναι ίσως το συναίσθημα που οι άνθρωποι βιώνουν με τη μεγαλύτερη ένταση. Θρυλικό είναι το πάθος του Πάρη για την Ελένη, το οποίο πυροδότησε έναν από τους πιο αξιομνημόνευτους πολέμους της μυθολογίας. Όταν οι ήρωες που συμμετείχαν στον Τρωικό Πόλεμο, επέστρεφαν στην πατρίδα τους, ο Οδυσσέας διασκέδασε στην αγκαλιά της Κίρκης ή της Καλυψούς, ενώ η ερωτευμένη Πηνελόπη τον περίμενε υπομονετικά στην Ιθάκη.

Επίσης, όπως αναφέρει η ισπανόφωνη έκδοση του Conversation, η απαρηγόρητη Διδώ παρέδωσε την Καρχηδόνα στις φλόγες αφού εγκαταλείφθηκε από τον Αινεία. Αναμφίβολα, λοιπόν, ο έρωτας είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στη φιλοσοφία, στη λογοτεχνία, στη μουσική ή σε οποιαδήποτε πολιτιστική εκδήλωση εδώ και αιώνες.

Περίπλοκος ορισμός για την αγάπη

Όταν ρωτάμε τους ανθρώπους για τα συναισθήματα, η αγάπη βρίσκεται πάντα στην κορυφή. Τι γνωρίζουμε, όμως, πραγματικά για την αγάπη; Από διάφορα επιστημονικά πεδία, όπως η Ανθρωπολογία, η Ψυχολογία ή η Νευροβιολογία έχουν γίνει προσπάθειες να απαντηθεί αυτό το ερώτημα.

Η αγάπη είναι μια παγκόσμια εμπειρία. Από εξελικτική άποψη, μας επιτρέπει να επιλέγουμε έναν σύντροφο για τον οποίο νιώθουμε σεξουαλική έλξη. Έτσι, η ύπαρξη αυτής της υποστήριξης διευκολύνει τελικά την επιβίωσή μας, όπως επισημαίνει ο Χοσέ Αντόνιο Ινοχόσα Ποβέδα, τακτικός καθηγητής του Τμήματος Πειραματικής Ψυχολογίας, Γνωστικών Διαδικασιών και Λογοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης.

Ωστόσο, υπάρχει μια πολιτισμική συνιστώσα στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε και εκφράζουμε την αγάπη. Η υπεροχή της σεξουαλικής συνιστώσας έχει μετατοπιστεί προς έννοιες που χαρακτηρίζονται από μια εξιδανικευμένη αναπαράσταση της αγάπης, στην οποία κυριαρχούν πτυχές όπως είναι η αγνή ερωτοτροπία και η πίστη ή η φροντίδα για τα παιδιά. Επίσης, πολιτισμική επιρροή είναι εμφανής σε στερεότυπα όπως «ο παθιασμένος Λατίνος εραστής» ή ο «ψυχρός Σκανδιναβός εραστής».

Το ερωτικό τρίγωνο: Πάθος, οικειότητα και δέσμευση

Από την άποψη της Ψυχολογίας, η αγάπη μπορεί να οριστεί ως «η σύναψη ενός δεσμού με ένα άλλο άτομο που δημιουργεί ευημερία». Η λεγόμενη «τριγωνική θεωρία» υποθέτει την ύπαρξη τριών συστατικών στην αγάπη. Το πρώτο είναι το πάθος ή η σωματική έλξη. Ακόμα, το δεύτερο είναι η οικειότητα που δημιουργείται από τη συναισθηματική εγγύτητα. Επίσης, η δέσμευση, η οποία δεν είναι τίποτε άλλο από το να συνειδητοποιήσουμε ότι αγαπάμε κάποιον και θέλουμε να διατηρήσουμε αναμμένη τη φλόγα της αγάπης.

Η θεωρία αυτή μας επέτρεψε να εντοπίσουμε την ύπαρξη διαφόρων σταδίων στην εξέλιξη κάθε ερωτικής σχέσης. Κατά τη διάρκεια των πρώτων έξι μηνών διανύουμε μια φάση στην οποία η σωματική έλξη παίζει θεμελιώδη ρόλο, σύμφωνα και με μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο Journal of the International Association for Relationship Research. Επιπλέον, όταν επιλέγουμε σύντροφο, νιώθουμε ιδιαίτερη έλξη για άτομα που συμπληρώνουν τις ανάγκες ή τις ελλείψεις μας.

Ταυτόχρονα, εκτιμούμε την ομοιότητα σε πτυχές όπως η ελκυστικότητα, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η ευφυΐα ή η προσωπικότητα. Υπάρχουν ακόμα και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι… Πραγματοποιούμε ένα είδος υπολογισμού σχετικά με το τι πρόκειται να επενδύσουμε και να λάβουμε σε μια σχέση.

Η έρευνα για τον έρωτα έχει δείξει ότι όταν ερωτευόμαστε, είμαστε επιρρεπείς στο να αποκαλύπτουμε οικείες πτυχές του εαυτού μας και να παρέχουμε συναισθηματική υποστήριξη, σύμφωνα και με μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο Journal of Personality and Social Psychology. Δείχνουμε, επίσης, ενδιαφέρον για τις απόψεις και τις δραστηριότητες του άλλου ατόμου και είμαστε πιο ανεκτικοί στα ελαττώματά του. Ταυτόχρονα, συμβαίνει ένα είδος συναισθηματικής μετάδοσης. Κατά την οποία βιώνουμε παρόμοια συναισθήματα και τείνουμε να μιμούμαστε τις εκφράσεις του προσώπου του.

Πάντως, η σημασία του βλέμματος χρήζει ιδιαίτερης μνείας στον έρωτα, καθώς φαίνεται ότι αρκεί κάποιος άγνωστος να μας κοιτάξει κατευθείαν στα μάτια για να τον θεωρήσουμε πιο ελκυστικό, ειδικά όταν πρόκειται για έναν άνθρωπο που νιώθει ότι τον παρατηρούμε.

Τριάμισι χρόνια πάθους

Μόλις τεθούν τα θεμέλια μιας σχέσης, περνάμε μια φάση περίπου τριάμισι ετών κατά την οποία κυριαρχεί το στοιχείο του πάθους. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η επιθυμία μας για οικειότητα και δέσμευση, σύμφωνα και με μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο Psicothema.

Κατά τη διάρκεια αυτών των σταδίων συμβαίνει μια σειρά αλλαγών σε επίπεδο εγκεφάλου. Οι σημαντικότερες έχουν να κάνουν με την ενεργοποίηση διαφόρων περιοχών του λεγόμενου «κυκλώματος ανταμοιβής». Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι αυξάνεται η απελευθέρωση των «ορμονών της αγάπης», δηλαδή της ωκυτοκίνης και της βαζοπρεσίνης.

Ύστερα από τέσσερα χρόνια σχέσης, η σημασία της σεξουαλικότητας μειώνεται. Αντίθετα, η ανάγκη για παράταση της μακροχρόνιας σχέσης και η αμοιβαία συμμετοχή φτάνουν στα μέγιστα επίπεδα. Σε αυτό το στάδιο μπορεί, επίσης, να συμβεί μια συναισθηματική ρήξη. Πάντως, σύμφωνα και με μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS), γνωρίζουμε ότι ο πόνος που συνδέεται με τον χωρισμό, αυξάνει τη δραστηριότητα σε μια περιοχή του εγκεφάλου, στον λεγόμενο «νησιωτικό φλοιό» («insular cortex»), η οποία ενεργοποιείται ακόμα και όταν χτυπάμε ή καίμε το χέρι μας.