Σοκ: Έρχεται οικονομική κρίση στην Ευρώπη; Τι θα γίνει με τις καταθέσεις μας;

Σοκ: Έρχεται οικονομική κρίση στην Ευρώπη; Τι θα γίνει με τις καταθέσεις μας; Ένας τρόπος να δούμε την ευρωζώνη και το ευρώ είναι σαν ένα δάσος γεμάτο ξηρά κλαδιά. Οι τοπικοί κάτοικοι δεν κάνουν πολλά για να καθαρίσουν τα απομεινάρια, ενώ μερικοί περιφέρονται με αναμμένες φλόγες. Ωστόσο, γνωρίζουν ότι θα ήταν ανόητο να πετάξουν αναμμένα σπίρτα στο δάσος. Άλλωστε, υπάρχει ένα πυροσβεστικό όχημα που πιθανότατα θα έρθει να τους σώσει.

Σοκ: Έρχεται οικονομική κρίση στην Ευρώπη; Τι θα γίνει με τις καταθέσεις μας; Με άλλα λόγια, οι κίνδυνοι μιας νέας κρίσης στη ζώνη του ευρώ, όπως η κατάρρευση που συνέβη πριν από δέκα χρόνια, αυξάνονται. Αλλά οι συνθήκες δεν είναι ακόμη ώριμες για την πυροδότησή της.

Η μεγαλύτερη ανησυχία σήμερα είναι ότι η Γαλλία, όπου το ακροδεξιό Rassemblement National (Εθνικός Συναγερμός) κυριάρχησε στον πρώτο γύρο των πρόωρων βουλευτικών εκλογών, μπορεί να βρεθεί σε περίοδο έντονης πολιτικής αστάθειας και δημοσιονομικής ασωτίας.

Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε απότομη αύξηση των αποδόσεων των γαλλικών κρατικών ομολόγων.

Σε άλλα υπερχρεωμένα μέλη της ζώνης του ευρώ, ιδίως στην Ιταλία, θα μπορούσε να υπάρξει μετάδοση. Το ενιαίο νόμισμα θα βρισκόταν σε κίνδυνο. Η Γαλλία και η Ιταλία είναι πολύ μεγαλύτερες οικονομίες από την Ελλάδα και τα άλλα μέλη της ευρωζώνης που βρέθηκαν στο επίκεντρο της τελευταίας κρίσης.

Ωστόσο, αυτό το σενάριο δεν φαίνεται άμεσο, διότι ο Τζόρνταν Μπαρδέλα, ο ακροδεξιός υποψήφιος για την πρωθυπουργία, έχει περιορίσει τις δημοσιονομικές υποσχέσεις του κόμματός του. Ο Εθνικός Συναγερμός στοχεύει να κερδίσει τις γαλλικές προεδρικές εκλογές το 2027 και δεν θα ήθελε να υπονομεύσει την αξιοπιστία του προκαλώντας μια οικονομική κρίση πριν από αυτό.

Οι επενδυτές δεν ανησυχούν ιδιαίτερα. Από τότε που ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προκήρυξε τις εκλογές, η διαφορά μεταξύ των αποδόσεων των γαλλικών και των γερμανικών 10ετών κρατικών ομολόγων έχει αυξηθεί από 49 μονάδες βάσης σε 85 μονάδες βάσης. Η μετάδοση στην Ιταλία ήταν περιορισμένη: η διαφορά απόδοσης των ιταλικών ομολόγων σε σχέση με τα γερμανικά αυξήθηκε στις 162 μονάδες βάσης από 133 μονάδες βάσης. Το 2011, όταν ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι ήταν πρωθυπουργός, η διαφορά έφτασε τις 560 μονάδες βάσης.

Με αυτά τα δεδομένα, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για το ευρώ είναι ανησυχητικές. Τα υψηλά επίπεδα χρέους, οι αυξημένες ανάγκες για δαπάνες και η χαμηλή ανάπτυξη σε πολλές χώρες, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο εθνικισμό και τις γεωπολιτικές συγκρούσεις, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα.

Γραμμές άμυνας

Η ευρωζώνη διαθέτει μηχανισμούς για να προστατευτεί από μια οικονομική κρίση. Αν τα περιθώρια των αποδόσεων των ομολόγων μιας χώρας αυξηθούν απότομα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μπορεί να παρέμβει αγοράζοντας το χρέος της. Το Μέσο Προστασίας της Μετάδοσης (TPI) έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίζει αδικαιολόγητες και άτακτες κινήσεις της αγοράς.

Η ΕΚΤ είναι σήμερα πολύ πιο πρόθυμη να παρέμβει σε σχέση με την αρχή της τελευταίας κρίσης του ευρώ. Μόνο αφότου ο Μάριο Ντράγκι ανέλαβε την προεδρία και δεσμεύτηκε να κάνει “ό,τι χρειαστεί” το 2012, η ΕΚΤ ανέπτυξε ένα εργαλείο για να καταπολεμήσει την αναταραχή της αγοράς.

Η ΕΚΤ πιθανότατα θα παρέμβει για να προστατεύσει οποιαδήποτε χώρα που αντιμετωπίζει απότομη αύξηση των spreads των ομολόγων της. Παρόλα αυτά, το TPI δεν αποτελεί λευκή επιταγή. Η ΕΚΤ έχει δηλώσει ότι θα βοηθήσει μόνο εάν μια χώρα ακολουθεί “υγιείς και βιώσιμες δημοσιονομικές και μακροοικονομικές πολιτικές”. Έτσι, μια κυβέρνηση που δεν συμμορφώνεται μπορεί να μείνει μόνη απέναντι στους επενδυτές χρέους, όπως συνέβη με την Ελλάδα μέχρι να υιοθετήσει υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική το 2015.

Τα μαθηματικά του χρέους

Επιπλέον, μια διαφορά με την κρίση του ευρώ είναι ότι τα επιτόκια είναι τώρα υψηλότερα, καθιστώντας πιο δαπανηρή την εξυπηρέτηση των κρατικών χρεών.

Ο δανεισμός της Ιταλίας ανήλθε στο 137% του εθνικού εισοδήματος πέρυσι, ενώ το χρέος της Γαλλίας ήταν στο 111%, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Εν τω μεταξύ, τα δημοσιονομικά ελλείμματα των δύο χωρών ήταν 7,2% και 5,5% του ΑΕΠ αντίστοιχα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ, κατέληξε τον περασμένο μήνα στο συμπέρασμα ότι και οι δύο χώρες – μαζί με άλλες επτά που χρησιμοποιούν το ευρώ και τρεις που δεν το χρησιμοποιούν – έχουν υπερβολικά ελλείμματα. Τους επόμενους μήνες, η Επιτροπή θα προσπαθήσει να πείσει αυτές τις χώρες να μειώσουν τα επίπεδα χρέους τους στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος της ΕΕ. Η Γαλλία και η Ιταλία μπορεί να χρειαστεί να περιορίσουν τη δημοσιονομική πολιτική τους κατά 0,5% και 0,6% του ΑΕΠ αντίστοιχα, εάν τους δοθεί το μέγιστο χρονικό διάστημα των επτά ετών για να προσαρμοστούν, σύμφωνα με το think tank Bruegel.

Οι πολιτικοί δεν θα θελήσουν να μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες ή να αυξήσουν τους φόρους, καθώς αυτό θα υπονομεύσει τη δημοτικότητά τους και θα επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη. Αλλά μπορεί κάλλιστα να διαπραγματευτούν μια συμφωνία με την Επιτροπή. Αν συμβεί αυτό, οι αγορές θα πρέπει να παραμείνουν ήρεμες προς το παρόν.

Το πρόβλημα είναι ότι τα επίπεδα χρέους προβλέπεται να συνεχίσουν να αυξάνονται, φτάνοντας το 145% του ΑΕΠ για την Ιταλία και το 115% για τη Γαλλία έως το 2029, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Έτσι, οι δείκτες δανεισμού θα εξακολουθήσουν να παραμένουν υψηλοί ακόμη και μετά από κάποιες δημοσιονομικές περικοπές.

Θα είναι επίσης δύσκολο να κρατηθούν τα ελλείμματα χαμηλά. Όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα χρειαστεί να δαπανήσουν περισσότερα χρήματα για την άμυνα, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη γήρανση του πληθυσμού τα επόμενα χρόνια. Εάν η Ρωσία κερδίσει την Ουκρανία, οι χώρες πιθανότατα θα προβούν σε πανικόβλητες δαπάνες για όπλα.

Οι χώρες της ευρωζώνης δεν θα μπορέσουν απλώς να ξεπεράσουν τα χρέη τους. Η γαλλική οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί με μέσο ρυθμό μόλις 1,3% τα επόμενα έξι χρόνια, ενώ η Ιταλία με μόλις 0,6%, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Το έργο τους θα δυσκολέψει περισσότερο αν επιδεινωθεί η γεωπολιτική κατάσταση. Η αυξανόμενη ένταση μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών και ο επακόλουθος κατακερματισμός του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος ήδη περιορίζει την παγκόσμια οικονομία. Εάν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει στην προεδρία και πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις του για επιβολή δασμών, η ανάπτυξη θα δεχτεί άλλο ένα πλήγμα.

Η ΕΕ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ορισμένες από αυτές τις προκλήσεις αν μπορούσε να αυξήσει την παραγωγικότητα και τις επενδύσεις.

Θα μπορούσε να ενισχύσει την ενιαία αγορά της, η οποία επί του παρόντος δεν περιλαμβάνει την ενέργεια, τις κεφαλαιαγορές και τις ψηφιακές επικοινωνίες. Θα μπορούσε να υιοθετήσει μια στοχευμένη βιομηχανική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ, χρηματοδοτούμενη από έναν κεντρικό προϋπολογισμό, ώστε να διασφαλίσει ότι δεν θα μείνει πίσω από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες χρησιμοποιούν επιδοτήσεις για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις τους.

«Σεισμός»: Η Γερμανία κινδυνεύει με οικονομική κατάρρευση λόγω Ουκρανίας!

Ο Ντράγκι θα παρουσιάσει σύντομα ένα σχέδιο προς αυτή την κατεύθυνση. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι πολιτικές απαιτούν μεγαλύτερη ενότητα. Οι εθνικιστές πολιτικοί που βρίσκονται σε άνοδο σε ολόκληρη την ΕΕ θα είναι απρόθυμοι να τις υιοθετήσουν. Επομένως, η ευρωζώνη φαίνεται καταδικασμένη σε αργή ανάπτυξη και υψηλό χρέος. Καθώς όλο και περισσότερο ξηρό προσάναμμα συσσωρεύεται στο έδαφος του δάσους, ο κίνδυνος μιας νέας πυρκαγιάς αυξάνεται συνεχώς.