Τίμιος Σταυρός: Ένα μοναστήρι με 12 τρούλους

Η Ιερά Μονή Τίμιου Σταυρού, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι του 18ου αιώνα, στέκει επιβλητικά σε υψόμετρο 1140 μέτρων. Ανάμεσα στα γραφικά χωριά Δολιανά και Κρανιά Τρικάλων. Η ακριβής χρονολογία ίδρυσής της παραμένει μυστήριο. Χαμένο στα βάθη των αιώνων λόγω έλλειψης ιστορικών πηγών.

Μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής

Ο ναός, ένα μοναδικό δείγμα μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ενσωματώνεται αρμονικά στο φυσικό περιβάλλον, καθώς σχεδόν ολόκληρος περιβάλλεται από πέτρα. Η στέγη, τετράκλινη και επιβλητική, στεφανώνεται από διακοσμητικούς τρούλους και θολίσκους, ενώ τα μικρά, σταυρικά παράθυρα με τα σιδερένια κάγκελα προσδίδουν μια αίσθηση μυστηρίου και απομόνωσης.

Η κατασκευή του ναού, βασισμένη στην τεχνοτροπία της Βασιλικής με τρούλο, εντυπωσιάζει με τη χρήση ελαφρόπετρας (πορόλιθου) για τη μείωση του βάρους. Καθώς και με τις κρύπτες που σχηματίζονται μεταξύ οροφής και στέγης. Οι μικρές και μεγάλες κόγχες, καθώς και τα πήλινα αγγεία ενσωματωμένα στους τοίχους για την ενίσχυση της ακουστικής, αποτελούν μοναδικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.

Επίσης οι δώδεκα τρούλοι, εκ των οποίων οι τρεις είναι ορατοί από το εσωτερικό, ενώ οι υπόλοιποι εννέα είναι διακοσμητικοί, προσδίδουν μια αίσθηση μεγαλείου. Ανάγλυφα με δικέφαλους αετούς, αγγελικές κεφαλές, σταυρούς και παραστάσεις του Εσταυρωμένου κοσμούν τους τοίχους του ναού. Ενώ η κεντρική κόγχη της νότιας πλευράς φιλοξενεί την αναπαράσταση του Αγίου Γεωργίου, των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, καθώς και του Αγίου Δημητρίου.

Η ιστορία του ναού είναι γεμάτη από γεγονότα. Χτισμένος γύρω στο 1770 και ανακαινισμένος το 1820 λόγω φθορών. Καθώς υπέστη σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά που προκάλεσε ο γερμανικός στρατός το 1943. Χάρη στην ανθεκτικότητά του, ο ναός δεν κατεδαφίστηκε ολοσχερώς και αναστηλώθηκε το 1956 με τη βοήθεια των κατοίκων της Κρανιάς. Καθώς και της Τεχνικής Υπηρεσίας της Νομαρχίας Τρικάλων και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Η Μονή Τίμιου Σταυρού, μαζί με τις Μονές Αγίου Νικολάου και Αγίας Ζώνης, αποτελούσαν μέρος του μοναστηριακού συγκροτήματος των Δολιανών. Το 1967, η μονή εντάχθηκε στην κοινότητα Κρανιάς και έκτοτε λειτουργεί και συντηρείται από τους κατοίκους της περιοχής.