Το ‘αμαρτωλό’ συμβόλαιο της Κομισιόν με τη Pfizer και το δώρο των 21,5 δισ από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν!

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξε σε συμφωνία με τις Pfizer και BioNTech για τη μείωση της ποσότητας εμβολίων κατά της Covid-19 που αγοράζει κατά περίπου το 1/3, αφότου ορισμένα κράτη-μέλη δήλωσαν διστακτικά στο να πληρώσουν για νέες παραλαβές και έχουν υπερπληθώρα εμβολίων, καθώς η επίδραση της πανδημίας υποχωρεί.

Το αναθεωρημένο συμβόλαιο προμηθειών λαμβάνει υπ’ όψιν του τη βελτιωμένη επιδημιολογική κατάσταση, ενώ διασφαλίζει παράλληλα τη συνέχιση της πρόσβασης της ΕΕ στην κάθε φορά πιο επικαιροποιημένη έκδοση του εμβολίου με βάση τις νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού, σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ωστόσο σύμφωνα με το Politico αυτή η συμφωνία φαίνεται σαν να έχει γραφτεί με μελάνι που ξεθωριάζει: όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερες λεπτομέρειες φαίνεται να εξαφανίζονται.

Εδώ και λίγο καιρό μαίνεται διαμάχη γύρω από τα γραπτά μηνύματα που υποτίθεται ότι ανταλλάχθηκαν μεταξύ της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά ενόψει της συμφωνίας του Απριλίου 2021 για 1,1 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου BioNTech/Pfizer. Το περιεχόμενο και ακόμη και η ύπαρξη των μηνυμάτων έχει καλυφθεί από μυστικότητα.

Την Παρασκευή, η Επιτροπή δήλωσε ότι είχε καταλήξει σε μια πολυπόθητη συμφωνία με την Pfizer για την αναθεώρηση των όρων της σύμβασης. Η νέα συμφωνία μειώνει τις 450 εκατομμύρια δόσεις που επρόκειτο να παραδοθούν το 2023 και τις κατανέμει τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Αυτές είναι όλες οι πληροφορίες που γνωρίζουμε. Η Επιτροπή δεν αποκαλύπτει τον νέο αριθμό δόσεων που πρέπει να αγοράσουν οι χώρες μέλη, ούτε κανέναν από τους οικονομικούς όρους της τροποποιημένης σύμβασης.

Σκοτάδι και αδιαφάνεια

Η έλλειψη διαφάνειας ήταν ένα σταθερό χαρακτηριστικό αυτής της συμφωνίας. Η Επιτροπή απέρριψε το αίτημα ενός δημοσιογράφου των Βρυξελλών για «πρόσβαση σε έγγραφα» για να δει τα υποτιθέμενα μηνύματα της φον ντερ Λάιεν με τον Μπουρλά – παρά την επίπληξη του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή. Ο παρατηρητής του προϋπολογισμού της ΕΕ εμποδίστηκε να εξετάσει τις διαπραγματεύσεις, χωρίς να δοθεί καμία εξήγηση. Η επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον COVID-19 δεν τα πήγε καλύτερα, με τη φον ντερ Λάιεν να αποφεύγει την κλήτευση να εμφανιστεί ενώπιον των ευρωβουλευτών για να απαντήσει στις ερωτήσεις τους.

Δεν ήταν πάντα έτσι. Η Επιτροπή ήταν αρχικά πρόθυμη να επιδείξει τη συμφωνία, η οποία εξασφάλισε έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου που ανέπτυξε από κοινού η αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία με τη γερμανική BioNTech.

Τότε, τον Απρίλιο του 2021, η νόσος COVID-19 εξακολουθούσε να μαίνεται και οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε περιορισμένες προμήθειες εμβολίων. Λίγους μήνες νωρίτερα, το Brexit είχε εξασφαλίσει μια προτιμησιακή γραμμή εφοδιασμού από την AstraZeneca.

Το μεγάλο συμβόλαιο

Μετά ήρθε το μεγάλο συμβόλαιο. Ήταν η τρίτη συμφωνία που υπέγραψε η Επιτροπή με την BioNTech/Pfizer, αλλά επισκίασε οτιδήποτε προηγήθηκε. Κλείδωσε το μπλοκ στην αγορά 900 εκατομμυρίων δόσεων εμβολίου εκ των προτέρων – αρκετές για να εμβολιάσουν τον ενήλικο πληθυσμό της ΕΕ τρεις φορές. Τελικά ασκήθηκε το δικαίωμα προαίρεσης για άλλες 200 εκατομμύρια δόσεις, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό δόσεων σε 1,1 δισεκατομμύρια, αξίας 21,5 δισεκατομμυρίων ευρώ με βάση τις τιμές των εμβολίων που ανέφεραν οι Financial Times.

Η ‘περίεργη’ συμφωνία

Η φον ντερ Λάιεν έκανε ακόμη και έναν γύρο νίκης στους New York Times, αποκαλύπτοντας ότι ανέλαβε έναν ασυνήθιστο προσωπικό ρόλο στις συνομιλίες πριν από τη συμφωνία. Στο άρθρο, με τίτλο «Πώς η Ευρώπη σφράγισε μια συμφωνία εμβολίου της Pfizer με κείμενα και κλήσεις», η αμερικανική εφημερίδα παραθέτει συνεντεύξεις τόσο με τη φον ντερ Λάιεν όσο και με τον Μπουρλά, αποκαλύπτοντας ότι οι δύο έστελναν μηνύματα και τηλεφωνούσαν ο ένας στον άλλον πριν από τη σύμβαση. Στην αρχή του άρθρου, η φον ντερ Λάιεν φωτογραφίζεται να κοιτάζει, με ατσάλινα μάτια, έξω από το Berlaymont στις Βρυξέλλες, δανείζοντας το πρόσωπό της στη συμφωνία.

Η συμφωνία δέσμευσε την Ευρώπη να αγοράσει 650 εκατομμύρια δόσεις το 2022 και άλλα 450 εκατομμύρια το 2023. Η διάρκεια ζωής τους είναι μικρή και πολλές έχουν ήδη απορριφθεί: ο γερμανικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας BR24 τον Ιανουάριο έθεσε τον αριθμό σε 36,6 εκατομμύρια δόσεις στη Γερμανία, ενώ ο υπουργός Υγείας της Αυστρίας δήλωσε προηγουμένως ότι 17,5 εκατομμύρια δόσεις ήταν αχρησιμοποίητες στη χώρα και «διαθέσιμες για εμβολιασμό».

Η Επιτροπή με την υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων υπέγραψε τόσες πολλές δόσεις μέχρι στιγμής εκ των προτέρων χωρίς καμία ρήτρα υπαναχώρησης με βάση τις συνθήκες πανδημίας, ιδίως δεδομένης της μεταβλητότητας των κυμάτων κορονοϊού που ήταν ήδη εμφανής από τον Απρίλιο του 2021.

Δημοσιογράφοι και πολιτικοί προσπάθησαν όλοι να ρίξουν φως στον ασυνήθιστο τρόπο διαπραγμάτευσης της σύμβασης, μέχρι στιγμής χωρίς επιτυχία.

Ένοχη σιωπή

Ο Αλεξάντερ Φάντ , δημοσιογράφος των Βρυξελλών στο Netzpolitik, υπέβαλε αίτημα «πρόσβασης σε έγγραφα» αφού διάβασε το άρθρο των New York Times. Η Επιτροπή δήλωσε ότι δεν μπορούσε να βρει τα κείμενα.

Ο παρατηρητής του προϋπολογισμού της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, προσέκρουσε επίσης σε έναν τοίχο σιωπής. Σε έκθεση σχετικά με την προμήθεια εμβολίων της ΕΕ που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, οι ελεγκτές του οργανισμού ανέφεραν ότι, σε αντίθεση με άλλες διαπραγματεύσεις συμβάσεων, η Επιτροπή αρνήθηκε να παράσχει αρχεία των συζητήσεων με την Pfizer, είτε με τη μορφή πρακτικών, ονομάτων εμπειρογνωμόνων που συμβουλεύτηκαν, συμφωνημένων όρων ή άλλων αποδεικτικών στοιχείων.

Δύο φορές, ο διευθύνων σύμβουλος της Pfizer αρνήθηκε να εμφανιστεί ενώπιον ευρωβουλευτών.

Ακόμη και οι New York Times, όπου η φον ντερ Λάιεν διακήρυξε για πρώτη φορά την επιτυχία της, μηνύουν τώρα την Επιτροπή για τη δημοσιοποίηση των γραπτών μηνυμάτων.

Δεν είναι ειρωνικό

Θεωρητικά, η Επιτροπή εξακολουθεί να διαφημίζει τη σύμβαση ως επιτυχία. Στη ανακοίνωσή της την Παρασκευή, γράφει ότι «η εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για τα εμβόλια ξεπέρασε κάθε προσδοκία».

Ερωτηθείς σχετικά με την απόφαση να μην αποκαλυφθεί το αναθεωρημένο σύνολο των δόσεων, μια λεπτομέρεια που αποκαλύφθηκε στην αρχική σύμβαση, εκπρόσωπος της Επιτροπής παρέπεμψε το Politico στις εθνικές κυβερνήσεις. «Οι στρατηγικές εμβολιασμού ή τα προγράμματα εμβολίων σχεδιάζονται και εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη», δήλωσε ο εκπρόσωπος.